İNEGÖL YAZILARI/ CUMHURİYET YILLARI VE İNEGÖL (1)
Türk-İslam Medeniyetinin son kalesi olan Osmanlı'nın yıkılışının derin acılarını, İnegöl de yaşamıştır.
Birinci Dünya savaşı sürecinde imzalanan Mondros Mütarekesinin ve Sevr Antlaşmasının ağır sonuçları, İnegöl'de de sosyal ve kültürel hayatı derinden etkilemiştir.
Anadolu'nun işgaline karşı başlatılan Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyeti mücadelesine İnegöl halkı da katılmıştır. Bu amaçla 1919 yılında Manisa-Alaşehir'de toplanan kongreye, İnegöl halkı adına Ethem Efendi Başkanlığında, bir heyet gönderilmiştir.
Kurtuluş mücadelesinde İnegöllüler her zaman ön safta yer almıştır. İnegöllü Küçük Kamil diye meşhur Cici Bey'in mücadelesi, bunun en somut örneklerindendir.
İnegöl o yıllarda Bilecik'e bağlıdır. Kurtuluş Mücadelesinde savunma hattının önünde açıkta kalan İnegöl, Cerrah ve Yenice'de yaşayan Ermeni ve Rum çetelerinin saldırısından sonra 3 defa Yunan işgaline uğramıştır.
Gemlik körfezinden çıkartma yapan Yunan Ordusu, İnegöl-Kurşunlu üzerinden Ankara'ya yürümeye çalışmıştır.
Bu dönemde özellikle Domaköy halkı, Yunanlılar ve Ermeni çeteleri tarafından katledilmiştir. Yine bu bölgede Yunan işgaline karşı duran askerimiz ve İnegöllüler bir çok şehit vermiştir. Bu köyümüzün şehitler ismini almasının ve köyde Şehitler abidesinin bulunmasının sebebi burada bir çok şehit vermiş olmamızdan kaynaklanmaktadır.
15 Temmuz 1920'de İnegöl'e girmeye çalışan Yunan İşgal Kuvvetlerine, Yüzbaşı Avni bey emrindeki 100 kişilik müfreze ve İnegöllüler engel olmuş bu mücadele esnasında İnegöl'ün girişinde, halk arasında Gazhane mevkii olarak bilinen yerde, Yüzbaşı Avni Bey ve 50'den fazla askerimiz şehit olmuştur. İnegöl girişinde çok kayıp veren Yunan birlikleri de ilk işgal girişimlerinde başarısız olarak geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Ermeni-Rum çetelerinin sebep olduğu çatışmalar sebebiyle İnegöl Hükümet Konağı önünde 60 İnegöllü şehit olmuş, Belediye Başkanı Osman Bey de Teravih namazı vaktinde şehit düşmüştür.
Yine YiğitKöy'ü basan işgalciler, camiyle birlikte onlarca köylüyü diri diri yakmışlardır. Bunun gibi İnegöl çevresinde resmi kayıtlara geçmeyen ancak dedelerimizin rivayetlerinden öğrendiğimiz birçok katliam yaşanmıştır. Kent Müzemiz merkezli yapılan çalışmalar ile bu sözlü tarihimizin kayda alınması umut vericidir.
Şehitler Köyü'nün isminde ve yapılan şehitler abidesinde, İnegöllü şehitlerimizin hatırası yaşatılırken, İnegöl girişinde, Gazhane bölgesindeki şehitlerimizin izlerinin kaybolması ve bu alanda şehitlerimizin hatıralarının yaşatılmaması gerçekten çok acıdır.
Umulur ki İnegöllü yetkililer, bu konuyla ilgili tarihi bir araştırma yaptırırlar ve buradaki şehitlerimizin izlerini ortaya çıkararak bir şehitler anıtı dikerler.
İnegöl'ün Yunanlılar tarafından ilk işgali; 6 Ocak 1921'dir. Birinci İnönü zaferi ile bu işgal başarısızlıkla sonuçlanmış ve Yunanlılar 14 Ocak 1921'de İnegöl'den geri çekilmek zorunda kalmıştır.
İkinci Yunan İşgali; 23 Mart 1921'de yaşanmıştır. Kazanılan İkinci İnönü Zaferi ile Yunan birlikleri 4 Nisan 1921'de, tekrar İnegöl'den çekilmek zorunda kalmıştır.
İnegöl'de kurtuluş mücadelesini ilk başlatan isimler; Mehmet Salih Yeşil Hoca ve Erikli'li Hafız Abdullah Efendi olmuştur.
Üçüncü Yunan işgali; 8 Temmuz 1921'de yaşanmıştır. İnegöl'ün bu üçüncü işgali; 6 Eylül 1922 tarihine kadar, 13 ay 27 gün sürmüştür. Bu işgalde, Bursa'dan Ahı Dağı'na, Mezit Boğazı ve Domaniç Dağlarına kadar İnegöl, Yunan kontrolü altına girmiştir. Bu işgale, Üçüncü Kolordu Komutanı Şükrü Naili Paşa komutasındaki askerimiz son vermiştir.
Bu işgal döneminde İnegöl'de büyük sıkıntılar yaşanmış, tüm idare Yunanlı askerlerin eline geçmiştir. İnegöl'ün eli silah tutan tüm erkekleri tutuklanmış ve gözetim altında kalmıştır. İnegöl'ün esir alınan bazı idarecileri de Yunanistan'daki esir kamplarına gönderilmiştir. Bu tutuklamalar sebebiyle İnegöl gençleri, Erikli-İclaliye-Çiftlik köyleri başta olmak üzere yaylalarda ve ormanlık alanda işgale karşı örgütlenmeye çalışmıştır.
İşgal sonrası yapılan Lozan Antlaşması ile Mübadele gerçekleştirilmiş, yer değişimi uygulaması sonucu; Cerrah ve Yenice Beldelerindeki Rumlar, Yunanistan'a gönderilmiş, yerlerine Batı Trakya'dan gelen Türkler iskan edilmiştir. (DEVAM EDECEK)
AYHAN BAYRAKTAR-GENÇ GAZETE KÖŞE YAZISI
