ECEVİT VE ERBAKAN
Kıbrıs Barış Harekatı'na zemin hazırlayan gelişmeler 1959'da başladı. Türkiye, İngiltere ve Yunanistan'ın 1959'da imzaladığı Zürih ve Londra anlaşmalarıyla bu ülkelerin garantörlüğünde Türk ve Rum halklarının eşitliğine dayalı Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
Rumlara ait silahlı gruplarca 1963'ten itibaren gerçekleştirilen saldırılar sonucu Kıbrıs Türkleri, ülke yönetiminden baskı ve zulümle uzaklaştırıldı. Adayı Yunanistan'a bağlama hedefine ulaşmak isteyen Rumların yürüttükleri saldırılar ve ambargolar 1963-1974 yılları arasında artarak devam etti.
EOKA-B liderlerinden Nikos Sampson, Yunanistan'da iktidarda bulunan cuntanın desteğiyle gerçekleştirdiği darbeyle 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios'u devirdi.
Adadaki darbe haberi Ankara'ya ulaşınca Milli Güvenlik Kurulu toplandı.
Başbakan Bülent Ecevit ve yardımcısı Necmettin Erbakan, toplantının ardından Türk Silahlı Kuvvetlerine Kıbrıs'a müdahale ihtimaline karşı hazırlık yapılması yönünde talimat verdi.
Dünya kamuoyunun Kıbrıs'taki askeri yönetime tepkileri de Türkiye'nin lehine bir ortam yaratıyordu.
Türkiye, adaya ortak müdahalede bulunulması için garantör devletlerden İngiltere'nin kapısını çaldı. İngiltere'ye, iki garantör devlet olarak adaya müdahale önerildi. Londra'ya giden Bülent Ecevit'in teklifi, İngiltere Başbakanı tarafından kabul görmedi.
Bu arada, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, TBMM'yi olağanüstü toplantıya çağırdı.
18 Temmuz'da Ecevit, Londra'da ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Joseph Sisco ile görüştü.
Öte yandan Kıbrıs'ta, "Yeşil Hat"ta hava gerginleşti. TBMM, olağanüstü toplantıda, Kıbrıs'ta darbe sonucu ortaya çıkan durumu görüştü. 19 Temmuz'da Sisco, Atina'dan Ankara'ya geldi. Sisco'nun Atina nezdindeki girişimlerinden sonuç alınamayacağı anlaşıldı.
Harekatın parolası ise "Ayşe tatile çıksın"
Aynı gün Deniz Kuvvetleri Komutanlığına ait bir filo, çıkarma gemileriyle Akdeniz'e açıldı. Kıbrıs Barış Harekatı, TSK'ye bağlı birliklerin Lefkoşa-Hamitköy-Gönyeli ve Pınarbaşı bölgelerine hava indirme, Yavuz Plajı'na denizden çıkarma yapmasıyla 20 Temmuz'da başladı.
Harekatın parolası ise "Ayşe tatile çıksın" olarak belirlendi. Ayşe, Cenevre konferansına katılan dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş'in kızının adıydı.
Bülent Ecevit, harekatın başladığını, "İnsanlığa ve barışa büyük bir hizmette bulunmuş olacağımıza inanıyoruz. Öyle umarım ki kuvvetlerimize ateş açılmaz ve kanlı bir çatışmaya yol açılmaz. Biz aslında savaş için değil barış için ve yalnız Türklere değil Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz." sözleriyle duyurdu.
Türk uçakları 21 Temmuz'da, Rum mevzilerine karşı harekete geçti. 4'üncü Paraşüt Taburu ile birleşen Kıbrıs Türk Kuvvetleri, Lefkoşa Havalimanı ile Kaymaklı bölgesine taarruza başladı. 2'nci ve 3'üncü komando taburları Zeytinli istikametinde ilerledi. Kocatepe muhribi ise haberleşme ve koordinasyon eksikliğinden dolayı Türk uçaklarınca batırıldı.
Harekatın ikinci günü, 3'üncü Paraşüt Taburu'nun taarruzu sonucu Deliktepe düştü. Girne'ye giren Türk birlikleri Lefkoşa'ya yöneldi. Bu sayede Lefkoşa-Girne hattı birleştirildi.
Lefkoşa'nın Türk kesiminin denizle bağlantısı sağlandı
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin çağrısı üzerine Türkiye, 22 Temmuz saat 17.00'den itibaren harekata son verdi.
ABD ve İngiltere dışişleri bakanlıklarının yetkilileri aracılığıyla Türkiye ile Yunanistan arasında ateşkes anlaşmasına varıldı. Yapılan harekatla Lefkoşa-Girne karayolunun denetim altına alınmasıyla Lefkoşa'nın Türk kesiminin denizle bağlantısı sağlandı. Bunun dışında kalan başta Magosa olmak üzere diğer yerleşim bölgelerinde ise Türklerin güvenliği tam olarak sağlanamadı.
Bu arada harekatın başlamasıyla İstanbul, Ankara, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Çanakkale, Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Adana, İçel ve Hatay'da sıkıyönetim ilan edildi. 20 Ağustos'tan itibaren bu illere Antalya da eklendi. Yunan cuntasının işbaşına getirdiği Nikos Sampson, 22 Temmuz'da cumhurbaşkanlığından istifa etti. Harekatta 3 gün içinde 57 şehit verildi, 184 asker yaralandı.
Yunanistan'da sivil yönetimin iş başına gelmesinin ardından 25 Temmuz 1974'te Kıbrıs barış görüşmeleri Cenevre'de başladı. Türkiye, Yunanistan'a Kıbrıs'ta federasyon sistemini önerirken TSK da 26 Temmuz'da Girne'nin 5 Mil Plajı'na asker ve malzeme yardımı için çıkarma yaptı.
Rumlar ateşkesi ihlal etti
Türk birliklerinin Kıbrıs'ta yerleşim alanları genişlerken 30 Temmuz'da Cenevre'deki görüşmeler sona erdi. Taraflar ateşkesin sürmesini istemesine rağmen 6 Ağustos'ta takviyeli Rum birlikleri, Girne'nin batı kesiminde saldırı başlattı. Saldırıyı püskürten Türk birlikleri, Rumların ateşkese uymaması sonucu Lapta'yı ele geçirdi.
Taraflar barış koşullarını tekrar görüşmek üzere Cenevre'de ikinci defa bir araya geldi. Görüşmelere Kıbrıs Türk Halkı Lideri Rauf Denktaş ile Kıbrıs Rum Halkı Lideri Glafkos Klerides katıldı. Kıbrıs Türklerini temsil eden heyet, adanın yeni bir anayasaya ihtiyacı olduğunu, iki kesimli bir federasyon kurularak Türk tarafına yüzde 34 toprak bırakılması gerektiğini belirtti. Rumların ve Yunanistan'ın buna yanaşmaması üzerine 8-13 Ağustos tarihlerindeki konferans sona erdi.
İkinci harekat başladı
Takvimler 14 Ağustos'u gösterdiğinde Kıbrıs'ta ikinci harekat başladı. Harekatın amacını ise doğuda Magosa ve batıda Lefke'ye kadar olan bölgelerin, Rum işgalinden kurtarılması oluşturuyordu. Türk birlikleri 15 Ağustos'ta Magosa'ya girdi. Batıda ise Lefke yönünde Mitri alındı.
Harekatın son günü olan 16 Ağustos'ta Lefke ve Omorfo alındı, Lefkoşa bombalandı. Sonrasında ilan edilen ateşkes 6 saat sürdü. Rumların açtığı ateşe, Türk birlikleri karşılık verdi.
Rum katliamı ortaya çıkarıldı
Magosa'ya 15 kilometre uzaklıktaki Türklere ait Atlılar Köyü'nde Rumlar tarafından yapılan katliam ortaya çıkarıldı. Bir çukura gömülü 57 Türk'ün cesedi bulundu.
22 Ağustos'ta Yeşil Hat üzerinde esir değişimi yapılırken 29 Ağustos'ta Yeşilırmak Köyü tamamen Türklerin kontrolüne geçti.
1 Eylül'de ise Magosa'ya bağlı Muratağa ve Sandallar köylerinde 88 kişinin yakılarak çukura gömüldüğü anlaşıldı.
16 Eylül'den itibaren Rum ve Türk tutsakların değişimi işlemlerine başlandı.
Harekatın başarıyla sonuçlanması sonrasında, 13 Şubat 1975'te Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu, devlet başkanlığına Rauf Denktaş getirildi. 15 Kasım 1983'te ise Mecliste alınan kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu.
Aradan geçen 44 yılda ise Kıbrıs için çeşitli yol haritaları hazırlandı. Bu konu üzerinde çeşitli konferanslar, toplantılar gerçekleştirildi. Uluslararası toplumun da katkısıyla hazırlanan yol haritaları, Rum kesiminin uzlaşmaz tavrı nedeniyle bugüne kadar hayata geçirilemedi.
Harekatın görüntüleri o günleri anlatıyor
Harekat öncesi ve sonrasında çekilen fotoğraf ve görüntüler, o dönem yaşananları da gözler önüne seriyor.
Genelkurmay Başkanlığı arşivinde yer alan görsellerde, elleri tetikte bekleyen Mehmetçik ile indirme ve çıkarma harekatlarının detayları, çıkarma gemilerindeki Türk askeri yer alıyor.
Zırhlı birliklerin adadaki ilerleyişinin de aktarıldığı görüntülerde, halkın Türk askerine sevgi gösterileri, askerlerin cephedeki görüntüleri bulunuyor.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI'NIN 49. YIL DÖNÜMÜ
MSB'den Kıbrıs Barış Harekatı'nın 49. yıl dönümü paylaşımı
Milli Savunma Bakanlığı (MSB), Kıbrıs Barış Harekatı'nın 49'uncu yıl dönümünü kutladı.
MSB'nin sosyal medya hesaplarından yapılan açıklamada, şu ifadeler kullanıldı:
"Kıbrıs Türkü'ne yönelik insanlık dışı katliamlara son veren ve Ada'ya barış, güven ve huzuru getiren Kıbrıs Barış Harekatı'nın 49'uncu yıl dönümünde şehitlerimizi rahmetle anıyor, gazilerimize sağlıklı ve mutlu uzun ömürler diliyoruz. Kıbrıs Türkü'nü hiçbir zaman yalnız bırakmadık, bırakmayacağız."
KIBRIS, GİRİT'TEN DAHA BETER OLACAKTI
KKTC Cumhurbaşkanı Tatar: Barış Harekatı olmasaydı Kıbrıs, Girit'ten daha beter olacaktı
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Türk askerinin 1974'te Kıbrıs'a yaptığı Barış Harekatı ile Rumlara ve Türklere barış getirdiğini belirterek, "Barış Harekatı yapılmasaydı Kıbrıs, Girit'ten daha beter olacaktı." dedi.
LEFKOŞA (AA) - Lefkoşa'daki Cumhurbaşkanlığı ofisinde AA muhabirine 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatı ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Tatar, harekatın Kıbrıs'ta bir dönüm noktası oluşturduğuna dikkati çekerek, Rum-Yunan ikilisinin, beklemediği anda gelen Türk askeri karşısında şaşkına döndüklerini söyledi.
Türk halkının 1960'lardan 1974'e kadar Kıbrıs'ta çeşitli katliamlara uğradığını, ekonomik tedbirlerle Ada'dan gönderildiğini anlatan Tatar, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Barış Harekatı olmasaydı Kıbrıs, Girit'ten daha beter olacaktı. Ada'dan tüm Türkleri temizleyeceklerdi. Harekat öncesinde Makarios'un cumhurbaşkanı olduğu dönemde bir takım ekonomik hamlelerle Türklerin buradan gitmesi sağlanmıştı. Yunanistan'daki 'Albaylar Cuntası' Kıbrıs'ı Yunanistan'a bağlayıp kahraman olabilmek için Nikos Sampson gibi çeteci teröristlere destek verdiler. Amaçları, 12 adalardan sonra 13. ada olarak gördükleri Kıbrıs'ı Yunanistan'a bağlayıp Türkiye'yi kuşatmaktı. Kıbrıs'ın da tamamen bir Yunan adası olmasını sağlamak suretiyle Doğu Akdeniz'deki Türkiye ve Kıbrıs Türklerinin hak ve hukukunu çiğneyerek coğrafya avantajlarını kendi lehlerine değiştirmek için bir çaba içerisindeydiler. 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekatı ile bütün bu oyunları bozuldu ve şaşkına döndüler."
"Rumlar, Türk askerini beklemiyordu"
Tatar, İsmet İnönü ve Süleyman Demirel hükümetleri zamanında Türkiye'nin Kıbrıs'a asker gönderme çabalarının ABD'nin girişimleriyle engellenmesinden dolayı Rumların 1974'te de Ada'ya Türk askerinin gelmesini beklemediklerini söyledi.
Kıbrıs Türklerinin mücahitler olarak 1963'ten 1974'e kadar direniş gösterdiklerinin altını çizen Tatar, "En son Türk siyasetçiler Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan oynanan oyunu gördü, gerekli cesareti ve kararlılığı göstererek Türk askerinin Ada'ya çıkması talimatını verdiler. Tekrar söylüyorum, Türkiye'ye tek taraflı müdahale hakkını sağlayan da 1960 anlaşmalarıdır ve bu o anlaşmaların bir başarısıydı." dedi.
"Barış hem Rumlara hem Türklere geldi"
KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatı'nın gelecek yıl yarım asrı geride bırakacağına işaret ederek, harekatın, Kıbrıs Türklerinin barış ve özgürlüğe kavuşmaları anlamında tarihi bir dönüm noktası olduğunu vurguladı.
Harekatın Türkiye'nin uluslararası anlaşmalardan doğan "tek taraflı müdahale" etme hakkı doğrultusunda gerçekleştiğini anlatan Tatar, "Mehmetçiğin Ada'ya adım atmasıyla barış hem Rumlara hem Türklere geldi. Kıbrıs'ta o günden bugüne herhangi bir çatışma olmamış, kimsenin burnu kanamamıştır. Kuzey'i ve Güney'i ile Kıbrıs yeni bir sürece girmiştir." diye konuştu.
Tatar, başta harekatın emrini veren dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan olmak üzere, 1960 anlaşmaları ile Türkiye'nin Kıbrıs'ta söz sahibi olmasını sağlayan dönemin Başbakanı Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, Kıbrıslı liderler Dr. Fazıl Küçük ve Rauf Raif Denktaş'a şükran ve rahmet duygularını dile getirdi.
