Namaz kılarken, farklı bir manevi hava hissettiğim camilerden biri de Kasım Efendi Camii'dir. Bu camii İnegöl'ün en eski camilerinden biridir.

Kasım Efendi Camii, Türkiye Kültür Envanteri Anıt listesinde yer alan vakıf abidesi, eski eserlerimizden, sayılı camilerimizden biridir. Bilenler biliyor. Bilmeyenler için hatırlatalım:

Tarihi Kasım Efendi Camii; Cuma Mahallesi'nde, Kasım Efendi Caddesi üzerinde, Sarraflar Çarşısı Mevkii'ndedir. Caminin yapılış tarihi:1521.

Camiye ismi verilen Kasım Efendi, bir Allah dostudur. 1500'lü yıllarda yaşamıştır. Abdülkadir Geylani Hazretleri'nin torunlarındandır. Rüyasında gördüğü Peygamber Efendimiz'den (s.a.v) aldığı manevi işaretle, Antakya'dan Bursa'ya, oradan da İnegöl'e gelip yerleşmiştir.

Kasım Efendi'nin babası: Antakyalı İdris'in oğlu Şeyh İlyas'tır. Kasım Efendi'nin soyu , anne tarafından Hz.Hasan, baba tarafından Hz. Hüseyin'e dayandığından hem seyit hem de şerif olarak kayda geçmiştir.

Kasım Efendi İnegöl'de birçok talebe yetiştirmiş ve 1535 yılında İnegöl'de vefat etmiştir. Kasım Efendi, İnegöl'ün manevi mimarlarından büyük bir alimdir. Kasım Efendi için "İnegöl'ün Mevlana'sı" desek yanlış bir söz söylemiş olmayız.

Kasım Efendi aynı zamanda, güvenilir bir zat olması sebebiyle, Osmanlı Devleti'nin görevlendirmesi ile Bursa ve İnegöl'deki vakıf mallarını yöneten ve kontrol eden görevli konumundadır. Bu sebeple "Noktacı" ünvanı ile tanınır. Halvetiyye tasavvuf yolunda önemli bir yere sahiptir.

Kasım Efendi'nin günümüze ulaşan bir kitabı da var. Bu kitap; tasavvuf ve ahlaka dair otuz iki bölümden oluşan, "Cevahür'ül Ahbar" ismindeki manzumesidir. Kitabın orjinali Arapça'dır. Bu kıymetli eser şu an İnegöl Belediyesi Kent Müzesi'nde sergilenmektedir.

Kasım Efendi'nin, Cevahür'ül Ahbar eseri dışında, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan 1200 beyitlik bir divanı da bulunmaktadır. 20'den fazla kitabının olduğu kayıtlarda geçiyor. Ancak bunların çoğu günümüz Türkçesine tercüme edilmiş değil.

Maalesef Kasım Efendi'nin yaptırdığı cami orijinal hali ile günümüze ulaşamamıştır. 1955 yılında eski bina tamamen yıkılarak yeni cami yapılmıştır. Yeni cami yapılırken, Kasım Efendi'nin türbesi de caminin içine dahil edilmiştir.

Türbe şu an caminin, sol ön tarafında yer almaktadır. Babasultan türbesinde bulunan geyik boynuzları Kasım Efendi Türbesinde de teşhir edilmiştir. Bu sebeple Kasım Efendi Camii halk arasında Geyikli Camii adıyla da bilinmektedir. Meşhur Evliya Çelebi de 1671 yılındaki İnegöl seyahatinde, Kasım Efendi türbesini ziyaret etmiş ve Kasım Efendi'yi Kasım Baba Sultan ismiyle kayda geçmiştir.

İnegöl'de başka bir tarihi cami içerisinde türbenin varlığına dair bir bilgiye hiç rastlamadım. Türbenin içerisinde Kasım Efendi'nin yanında bir kabir daha vardır. Bu kabrin kime ait olduğunu da sizin araştırmanıza bırakalım. Gönül arzu ederdi ki; Camii orijinal hali ile muhafaza edilebilseydi, etrafındaki camiyi boğan yapılaşmaya izin verilmeseydi, Tekke ve Zaviyesi ile birlikte etrafı açılıp korunabilseydi... Manevi sırlar ışığında, manevi izleri takip etmek isteyenlere bu mübarek mekanı da ziyaret etmelerini tavsiye ediyoruz.

Yazımızın sonunda, Kasım Efendi hakkında, bir kitap tavsiyesinde bulunalım. Kitap Recep Akakuş Hocaya ait. "Tarihsel kimliği açısından İnegöl ve Noktacı Kasım Efendi" ismini taşıyor. Sahhaflar Kitap sarayı yayınlarından temin edebilirsiniz.