Ülkemizde telefon santralı kullanımına 1908 yılında İstanbul'da geçilmiş, İstanbul dışında ilk telefon santralı 1926 yılında İzmir'de kurulmuş.

İlçemizde ise 1940'lı yılların sonunda 1200 abonelik bir telefon santralının kurulduğunu ve 1980'li yıllara kadar kullanıldığını biliyoruz.

O dönem teknolojisi; manuel santral kullanıldığı dönemler. Bir panonun önünde sıralanmış santral görevlileri ellerindeki kabloları önlerindeki jaklara takıp çıkartarak iletişim kurmamızı sağlarlardı.

Şehir içi aramalarda santral görevlisi elindeki iki uçlu kablonun bir ucunu arayan hatta takarak abonenin isteğini öğrenir, diğer ucu görüşülmek istenen telefon numarasına ait jaka bağlar, görüşmelerini sağlar ve aradan çıkardı.

Şehirlerarası görüşme isteği geldiğinde ise; arayan abone bilgilerini, arama saatini, görüşmek istediği şehir ve abone bilgilerini not alır, Bursa Merkez Santral'a bildirir.

Bursa santral görevlisi aranan numarayı İnegöl Santrala, İnegöl Santraldaki görevlide daha önce notunu aldıkları arayan numaraya bağlardı. İnegöl ara santral olduğu için şehir dışı görüşmeleri tek başına sağlayamazdı.

Evinde telefonu olmayanlar komşudan arama yaparak görüşürler ya da postaneye gidip aradıkları abone bilgilerini yazdırır görüşme için beklerlerdi.

Şehirlerarası görüşmelerde saatlerce bekledikleri olurdu. İnegöl Postanesinde bu gibi görüşmeler için iki adet telefon ayrılmış olduğundan sıra da beklendiği olurdu. Özellikle yurtdışı aramalarında birkaç gün süren beklemeler olabilirdi.

Şehirlerarası ve uluslararası görüşmeyi sağlayan görevliler, aynı zamanda görüşmeyi ücretlendirmekle de sorumlu idiler.

Görüşmenin kaç dakika sürdüğünü kaydedip bu veriyi tahakkuk servisine bildirirlermiş. Seksenli yıllarda ev telefonları yaygınlaşınca santral üzerinden görüşmeler de oldukça azaldı.

Asker görüşmeleri de oldukça zordu santral görevlileri için. Askeri birlik aranıp askere haber veriliyor. Asker gelince de siz abone ile görüştürüyorsunuz.

Hastane ve büyük işyerlerinde de benzer durum söz konusuydu. Santral görevlisine ulaşılır o aranılan kişiye ulaşmaya çalışırdı.

Köylerde sadece muhtarlıklarda olurdu telefonlar bütün köy dış dünya ile iletişimini o telefondan sağlardı. O da her köyde olmazdı. Teknoloji de kötü olunca yük santral çalışanlarının omuzlarına binerdi.

İnegöl'deki uygulamada santral görevlileri 07.00-15.00, 15.00-23.00, 23.00-07.00 olmak üzere dönüşümlü üç vardiya çalışırlarmış. 23-07 vardiyası iki santral görevlisi, diğer vardiyalarda daha çok santral görevlisi bulunurmuş.

Aboneler aradıkları kişinin numarasını çoğunlukla bilmezler; aradıkları kişinin adını soyadını, mesleğini bazen de lakabını söylerlerdi. Santral görevlileri de 1200 abonenin büyük bir bölümünü ezbere bilirlerdi.

Saygılarımla.

https://www.petrol-is.org.tr/kadindergi.../.../santralmemuru.htm