Günlük hayatımızda en çok duyduğumuz kavramlardan bir tanesi de NEFİS (Nefs)dır.Peki Kur?an-i bir kavram olan nefsi nasıl anlamalı ve ne yapmalıyız?

?Nefs? kelimesi ?İçsel hesaplaşma?,?Oto kontrol? ve ?Kendi kendini hesaba çekme v.b.anlamlara gelir.Nefis kavramı Kur?an-ı Kerim?in bir çok yerinde çeşitli konular içerisinde geçmektedir.Genel olarak nefis kelimesini 2 ana başlıkta toplayabiliriz.

1-?Kişinin kendisi?,Herkes?,?Can? gibi anlamlarda kullanıldığı yerler:

Bu bölüm için şu ayetleri örnek gösterebiliriz.?Her can(nefis) ölümü tadacaktır. Sonra bize döndürüleceksiniz.?(Ankebut-57), ? Ey iman edenler Allah?a karşı gelmekten sakının ve herkes(her nefis), yarın için önceden ne göndermiş olduğuna baksın. Allah?a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz Allah, yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır?(Haşr-18), ?Sana ne iyilik gelirse Allah?tandır. Sana ne kötülük gelirse kendindendir(nefsindendir). (Ey Muhammed) Seni insanlara bir peygamber olarak gönderdik. Şahit olarak Allah yeter.(Nisa-79).Çünkü Allah iyiliği sever ve iyilik yollarını göstermiştir.Kötülük ise insanın yanlış davranışlarının sonucu ortaya çıkar.Allah hiçbir zaman kötülüğü emretmez ve kötülüğe giden her şeyi haram kılmıştır.

2-?İç duygu?,?İstekler,?Tutkular?,Zevkler? v.b. anlamlarda kullanıldığı yerler:

Bu bölüm için en dikkat çekici örnek Hz.Yusuf (as) un diliyle Kur?an?da geçen ayet:?Ben nefsimi temize çıkarmam, , çünkü Rabbimin merhamet ettiği hariç, nefis aşırı derecede kötülüğü emreder. Şüphesiz Rabbim çok bağışlayandır, çok merhamet edendir? dedi.,?(Yusuf-53).Hz.Yusuf (as) un dikkat çektiği bir nokta var? Rabbimin merhamet ettiği hariç? .Demek ki nefis ile mücadelede mutlaka Rabbimizden yardım talep etmemiz gerekir.O nedenledir ki büyüklerimiz her zaman ?Allah?ım Bizi nefsimizle baş başa bırakma? diye dua ederler.

Kur?an ayetlerinden hareketle alimlerimiz nefsi şu bölümlere ayırmışlardır:

1-Nefsi Emmare:Hep kötülüğü emreden nefis.Bu nefsin hayırda ve ibadette gözü yoktur.Her türlü kötülüğü hiç çekinmeden yapar ve pişmanlık ta duymaz.Hz.Yusuf(as)un anlattığı nefis budur.

2-Nefsi Levvame:Yaptığı yanlışlığın, işlediği günahların ve kötülüklerin farkına varıp zaman zaman kendini kınayan nefistir.Tamamen kendini düzeltmemiş olsa da hatasından dolayı pişmanlık duyup suçluluk hissi duyan nefis türüdür.

3-Nefsi Mülhime: Olgunluğa ulaşmış, ara sıra günah ve gaflete düşse de hemen fark edip tövbe eden nefistir.

4-Nefsi Mutmainne:Tam olgunlaşmış nefistir.Bu nefis mertebesine çıkan insanda şu özellikler görülür.

a-Kibir gitmiş yerine vakar ve ağır başlılık gelmiştir.

b-Haset(Kötü kıskançlık) gitmiş yerine gıpta gelmiştir.

c-Düşmanlık gitmiş yerine kardeşlik gelmiştir.

d-Müsriflik (savurganlık) gitmiş yerine cömertlik gelmiştir.

e-Kötü huyların yerine iyi huylar gelmiştir.

f-Günah işleme temayülü gitmiş, yerine hayra yönelme duyguları gelmiştir

Nefsi Mutmaine de kendi için de 2 bölüme ayrılır:

aa)Nefsi radiye:Allah?tan gelen her şeye razı olmuş ?lütfü de hoş kahrı da hoş ?diyen nefis.Zahiren şer gibi görünen her şeyde hayır olduğuna inanan nefis.

bb)Nefsi mardiyye:Allah?ın da kendisinden memnun olduğu nefis.İşte şu ayeti kerime nefsi mutmainneyi dile getirmektedir.?(Allah şöyle der:) ?Ey huzur içinde olan nefis Sen O?ndan razı, O da senden razı olarak Rabbine dön(İyi) kullarımın arasına gir ve Cennetime gir.?(Fecr-27-30)

Bazı insanlarından duyduğumuz? nefsi öldürmek ?deyimi yanlış bir anlayıştır. Nefis terbiye edilir,biz buna nefis tezkiyesi diyoruz. İnsan nasıl ki bedenen kirleniyor ve yıkanarak temizleniyorsa insanın nefsi de günahlarla kötü hale gelebilir. Nefsi öldürmek,kendini öldürmek ve duygularını öldürmek anlamına gelir ki bu çok yanlış ve yersiz bir kavramdır. Onun yerine kendimizi,duygularımızı ve iç dünyamızı güzelleştirmek , başta gelen görevlerimizden en önemlisidir.Nefsini en yüksek derece olan ?nefsi mutmaine? derecesine yükseltmek isteyen bir insan özellikle şu noktalara dikkat etmesi gerekir.

-Kötü yerlerden ve kötü insanlardan uzak durmalıdır.

-Kabir ziyaretlerini çokça yapmalı, dünyanın fani olduğu fikrini unutmamalıdır.

-İlmi mekanlarda oturmalı, alim ve ihlaslı kişilerle sohbet etmelidir

-Günah işlediğinde hemen tövbe etmeli ve onu izale edecek bir sevap işlemelidir.

-İbadetlerini ihmal etmemeli ibadetlerini zamanında yapmalıdır.

-Allah?ın Kitabını (Kur?an-ı) okumalı ve anlamaya çalışmalıdır.

-Kısacası hiçbir günahı ve hiç bir sevabı da küçük görmemelidir. (Kamyonları ,tonları tartan kantar ne kadar önemli ise altınları,gramları tartan hassas kuyumcu terazisi de o kadar önemlidir.) Allah?ın rızasının ve gazabının nerede saklı olduğunu bilemeyiz.