Artçı deprem, büyük bir depremin ardından gelen, genellikle daha küçük şiddette olan sarsıntılara verilen isimdir. Ana deprem meydana geldikten sonra yer kabuğunda oluşan enerji dengesizliği tam olarak sona ermediği için, bu artçı sarsıntılarla sistem yavaş yavaş yeniden dengeye kavuşur. Artçılar, tek bir yerde değil, genelde ana fay hattı boyunca, hatta bazen kilometrelerce uzaklıktaki başka bölgelerde bile hissedilebilir.
Neden Artçı Deprem Olur?
Bir bölgede büyük bir deprem meydana geldiğinde, yer kabuğu ciddi anlamda gerilir ve bu gerilim bir anda boşalır. Ancak bu boşalma her zaman tek seferde bitmez. Fay hattında kırılmamış bazı alanlar, hala biriken enerjiyle sarsıntı üretmeye devam eder. İşte bu küçük boşalmalar artçı depremleri meydana getirir. Bazı bilim insanları, bu süreci “doğanın nefes alması” olarak nitelendiriyor. Yani ana deprem yer kabuğunda büyük bir kırılma yaratır, artçılar ise bu kırığın etrafında oluşan küçük düzenlemelerdir.
Artçı Depremler Ne Kadar Sürer?
Artçı depremlerin süresi, ana depremin büyüklüğüne göre değişiklik gösterir. Örneğin 7.0 büyüklüğündeki bir depremin ardından artçılar haftalar, hatta aylarca sürebilir. 1999 Marmara Depremi'nin ardından bile bir yıl boyunca zaman zaman artçı sarsıntılar kaydedilmiştir. Genellikle ilk günlerde çok sayıda ve daha güçlü artçılar görülürken, ilerleyen günlerde bu sayı ve şiddet azalmaya başlar.
Artçı Deprem Tehlikeli midir?
Her ne kadar ana depreme göre daha küçük olsalar da artçı depremler de ciddi tehlikeler yaratabilir. Özellikle ana depremde hasar almış binalar, artçı bir sarsıntıyla tamamen yıkılabilir. Bu yüzden uzmanlar, artçı depremler bitmeden hasarlı binalara girilmemesi gerektiğini sık sık vurgular. Ayrıca büyük çaplı artçı sarsıntılar, halk arasında yeniden paniğe yol açabilir ve bu da tahliye süreçlerini daha karmaşık hale getirebilir.
Artçı Depremler Ne Zaman Biter?
Bu sorunun kesin bir yanıtı yok. Çünkü her depremin kendine özgü bir fay yapısı ve enerji birikimi vardır. Ancak genel bir kural olarak, artçı depremlerin sayısı ve şiddeti zamanla azalır. Bilim insanları bu süreci “logaritmik düşüş” olarak tanımlar. Yani ilk gün çok sayıda artçı olurken, ilerleyen zamanlarda bu sayı gün be gün azalır. Yine de bazı durumlarda, ana depremden aylar sonra bile hissedilir şiddette artçılar yaşanabilir.
Depremi Takip Eden Süreçte Neler Yapılmalı?
Artçı depremlerin sık yaşandığı dönemlerde alınması gereken bazı basit ama hayati önlemler vardır:
-
Hasarlı binalara girilmemeli.
-
Acil durum çantası daima hazır tutulmalı.
-
Yetkili kurumların uyarıları takip edilmeli.
-
Toplanma alanlarına ulaşım planı önceden yapılmalı.
-
Evin içinde sabitlenmemiş eşyalar kontrol edilerek güvenlik sağlanmalı.
Artçı depremler, bir doğa olayının tamamlayıcısıdır. Korkutucu olsalar da aslında yer kabuğunun doğal düzenine dönme çabasının bir parçasıdır. Ancak bu süreçte alınan önlemler ve halkın bilinçli olması, can ve mal kaybını en aza indirir. Uzmanlar, “deprem değil, tedbirsizlik öldürür” uyarısını yineliyor ve her sarsıntının, büyük veya küçük, ciddiyetle ele alınması gerektiğini hatırlatıyor.
