İstanbul’un en önemli tarihi yapılarından biri olan Ayasofya Camii, yüzyıllar boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yaparak günümüze kadar ulaşmış muazzam bir eserdir. Bizans döneminde kilise olarak inşa edilen yapı, Osmanlı döneminde camiye dönüştürülmüş, 1935’te müze olmuş ve 2020 yılında tekrar cami statüsüne kavuşmuştur.
Ayasofya'nın Tarihçesi Ve İnşa Süreci
- İlk Ayasofya: 360 yılında Bizans İmparatoru I. Konstantin döneminde inşa edildi. Ahşap çatılı bir bazilikaydı, ancak 404 yılında çıkan isyanlarda büyük zarar gördü.
- İkinci Ayasofya: 415 yılında II. Theodosius tarafından yeniden yaptırıldı. Ancak 532 yılındaki Nika Ayaklanması sırasında tamamen yıkıldı.
- Günümüzdeki Ayasofya: 532-537 yılları arasında İmparator I. Justinianus tarafından yaptırıldı. Yapımında Anthemios ve İsidoros adlı iki mimar görev aldı.
İnşaat Süreci Nasıl Geçti?
- Yapımında 10.000 işçi ve 100 usta çalıştı.
- Sadece 5 yılda tamamlandı (o dönemde bu kadar büyük bir yapının bu kadar kısa sürede tamamlanması büyük bir mühendislik başarısıydı).
- Kubbe sistemi, o zamana kadar görülmemiş büyüklükteydi ve oldukça iddialı bir mimari anlayışı yansıtıyordu.
Ayasofya'nın Mimari Özellikleri Ve Büyüleyici Detayları
Ayasofya’nın mimarisi, hem Bizans hem de Osmanlı dönemine ait unsurlar taşıyan eşsiz bir sentez niteliğindedir.
- Ana Kubbe:
- Çapı: 31-33 metre
- Yerden yüksekliği: 55,6 metre
- Daha önce benzeri olmayan devasa büyüklükte bir kubbe olarak tasarlandı.
- Pandantif sistemi sayesinde, büyük sütunlara yük binmeden kubbe taşınabiliyor.
- Depremlere karşı Mimar Sinan’ın yaptığı eklemelerle güçlendirildi.
- Sütunlar ve Taşlar:
- Yapıda toplam 107 sütun bulunur.
- Bu sütunlar farklı yerlerden getirilen mermerlerle kaplanmıştır.
- Beyaz mermerler Marmara Adası’ndan, mor porfir taşlar Mısır’dan, yeşil taşlar Yunanistan’dan getirilmiştir.
- Kapılar:
- Ayasofya’nın en dikkat çekici bölümlerinden biri de İmparator Kapısı’dır.
- İmparatorların giriş yaptığı bu kapı, tunç ve gümüş kaplamalarla süslenmiştir.
- Mozaikler ve Sanat Eserleri:
- İç mekânda Bizans döneminden kalma muhteşem mozaikler bulunur.
- Bu mozaiklerde Hz. İsa, Hz. Meryem ve Bizans imparatorları tasvir edilmiştir.
- Osmanlı döneminde mozaikler tahrip edilmemiş, sadece ince sıvalarla kaplanmıştır.
- Günümüzde bazı mozaikler temizlenerek yeniden gün yüzüne çıkarılmıştır.
Fatih Sultan Mehmet Ve Ayasofya'nın Camiye Dönüşümü
- 1453 yılında İstanbul'un fethi sonrası Ayasofya camiye çevrildi.
- Fatih Sultan Mehmet’in emriyle ilk Cuma namazı burada kılındı.
- Yapıya 4 minare, mihrap, minber, hünkar mahfili ve medrese gibi eklemeler yapıldı.
- Mimar Sinan, Ayasofya’yı güçlendirmek için destek duvarları ve istinat payandaları ekledi.
- Özgün Bizans mozaikleri kazınmadı, üzeri sıva ile kaplandı, böylece yapı hem cami hem de kültürel miras olarak korundu.
Ayasofya’nın Müze Olması Ve Tekrar Camiye Dönüşmesi
- 1934 yılında Mustafa Kemal Atatürk ve Bakanlar Kurulu kararıyla müzeye dönüştürüldü.
- 2020 yılında Danıştay kararıyla tekrar cami statüsüne alındı ve ibadete açıldı.
Günümüzde:
- Hem ibadete açık hem de turistler tarafından ziyaret edilebiliyor.
- Giriş ücretsiz, ancak üst galerilere çıkmak için yabancı ziyaretçilerden 25 Euro, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından 850 TL ücret alınıyor.
- Ziyaret saatleri: Cami bölümü 24 saat açık, üst galeriler 19.00’a kadar ziyaret edilebilir.
- Kadın ziyaretçiler için başörtüsü zorunlu, girişte ücretsiz başörtüsü temin edilebiliyor.
Ayasofya'nın Depreme Dayanıklılığı Ve Restorasyon Çalışmaları
- Ayasofya, tarih boyunca birçok büyük depreme dayanmıştır.
- Mimar Sinan tarafından eklenen destek duvarları sayesinde yapı, ayakta kalmayı başarmıştır.
- 2020’den itibaren kapsamlı restorasyon çalışmaları devam etmektedir.
Ayasofya’nın Önemi Ve Kültürel Miras Statüsü
- 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır.
- Dünyanın en çok ziyaret edilen turistik yerlerinden biridir.
- İslam ve Hristiyanlık açısından büyük bir dini ve tarihi öneme sahiptir.
- Sanat, mimari ve mühendislik açısından bir başyapıt olarak kabul edilir.
Ayasofya Camii, tarihi, mimarisi ve dini önemiyle İstanbul’un ve dünyanın en kıymetli yapılarından biridir. Bizans, Osmanlı ve günümüz Türkiye’sinde farklı roller üstlenmiş, her dönemde saygı görmüş bir şaheser olarak varlığını sürdürmektedir.
