Hz.Lokman (as) ile ilgili anlatırlar.Hz.Lokman (as) a demişler ki “Hayvanın en tatlı yerini pişirip getirin”,Hz.Lokman (as) hayvanın dilini pişirip getirmiş, daha sonra “Hayvanın en acı yerini pişirip getirin” demişler,Hz.Lokman (as) yine dilini pişirip getirmiştir.Sebebini soranlara “Vücudun en tatlı yeri de en acı yeri de dildir” buyurmuştur.
Elbette ki dili en tatlı ve en acı yapan dilin eti değildir.Dilden çıkan sözlerdir.Onun için bizim atasözlerimizde de dil (söz) ile ilgili çok veciz sözler vardır: -Söz var keser başı,Söz var keser savaşı. -Tatlı söz yılanı deliğinden çıkartır. v.b.
Kainatın yaratılışı da Yüce Rabbimizin bir sözüyle başlamıştır.”OL” demiş ve varlık olmaya başlamıştır.Hz.Adem’i (as) secde edilecek varlık haline getiren şey de Allah’ın kendisine öğrettiği sözler (kelimeler) dir.Melekler ‘Bilen Adem’e secde etmişlerdir.
Kur’an’ı Kerim’de “SÖZ” ile ilgili çok ayetler vardır.Bazıları şunlardır:
-AĞIR SÖZ: (Kavl-i Sakil):”Şüphesiz biz sana (sorumluluğu) ağır bir söz vahyedeceğiz” (Müzzemmil,5).
-HAK İLE BATILI AYIRT EDEN SÖZ (Kavl-ı Fasl):”Şüphesiz O Kur’an,hak ile batılı ayırt eden bir sözdür” (Tarık,13).
-MARUF SÖZ:Usulüne uygun söylenen,anlaşılır,kırıcı olmayan,net ve açık,kötü anlamlar çağrıştırmayan,meşru söz anlamlarına gelmektedir.Kur’an’da beş yerde geçmektedir:”Güzel bir söz ve bağışlama,peşinden gönül kırma gelen bir sadakada daha hayırlıdır…”(Bakara,263).
-BELİĞ SÖZ:Dinleyenleri etkileyecek,içlerinde derin tesir uyandıracak güzel söz demektir.”Onlar,Allah’ın kalplerindekini bildiği kimselerdir.Öyleyse onlara aldırma.Onlara öğüt ver,kendileri hakkında etkili ve güzel söz söyle”(Nisa,61).
-SEDİD SÖZ:Gerçeği ortaya koyan,insanı hakka ve doğruya götüren,yalanı ve haksızlığı bulunmayan,yerinde söylenmiş isabetli,sağlam ve doğru sözdür.”Ey iman edenler!Allah’a karşı gelmekten sakının ve doğru söz söyleyin”(Ahzap,70).
-LEYYİN SÖZ:Hz.Musa (as) ile Hz.Harun’un (as) Firavunla nasıl konuşmaları gerektiği bildirilirken “Ona yumuşak söz söyleyin.Belki öğüt alır yahut korkar”(Ta-Ha,44) buyurulmuştur.
Kavl-ı Leyin ,yumuşak konuşmak,muhatabı açık ve sert bir şekilde suçlamamak ancak gerçeği de olduğu gibi söylemektir.Buna ‘Tebliğ ve İrşat metodu’da denir.
-KERİM SÖZ:Kur’an’da anne ve babaya nasıl davranılması gerektiği açıklanırken şöyle buyrulmuştur:”Rabbin kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi,anaya-babaya iyi davranmanızı kesin olarak emretti.Eğer onlardan biri,ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa,sakın onlara ‘öf’ bile deme,onları azarlama,onlara tatlı ve güzel söz söyle”(İsra,23).
Kur’an’da bu tür olumlu sözlerden örnekler verilirken buna karşılık olumsuz (kötü) sözlerden de örnekler verilmektedir.
-Kavl-i Su:Kötü ve çirkin söz.(Bakınız.Nisa 148).
-Kavl-i Münker:Asılsız,düzmece,akla sığmayan.(Bakınız,Mücadele,2).
-Kavl-ı Zur:Yalan ve asılsız söz.(Bakınız,Hac,30).
Kur’an’dan olumlu ve olumsuz anlamda sözün nasıl kullanıldığına dair birkaç örnek verdik.
UNUTMAYIN:Firavuna bile “Yumuşak söz söyleyin” buyuran Rabbimiz, elbette ki bizden eşimize,dostumuza ve çevremize karşı olumlu ve güzel söz kullanmamızı istemektedir.
ABDÜLVASİH DURAN