Boşanma tehdidi ile boşama gerçekleşir mi?

Boşanma, yetkili kişi veya kurumun kesin kararı ve bu kararın yoruma yer bırakmayacak şekilde açık sözlerle ifade edilmesiyle olur. Türkçede geniş zaman için kullanılan “Boşarım” sözü bu nitelikte olmayıp boşama tehdidi anlamına gelir. Dolayısıyla bu sözle boşama meydana gelmez.

Boşanma sürecini başlatan sözler

İslam fıkhına göre boşama, kişinin eşine söylediği “Boşsun”, “Boş ol”, “Boşadım” veya “Karım boştur” gibi boşama iradesini ortaya koyan “şimdiki veya geçmiş zamanlı” ifadelerle ya da mahkemenin kararıyla gerçekleşir. (Merğinânî, el-Hidâye, 1/225-228; İbn Kudâme, el-Muğnî, 7/385-387, 397).

Kişi bu ifadelerle nikahını bitirmiş, boşanma sürecini başlatmış olur. Kalpte, niyette biten evlilik dil ile de ifade edilince nikah düşer ve boşanma süreci başlar. Artık boşanma süreci için hukuk ve mahkemeler devreye girer.

Boşama için kullanılan sözler

İslâm hukukuna göre boşama için kullanılan sözler iki türlüdür.

Birincisi, boşamadan başka bir anlama gelmesi mümkün olmayan, sadece boşama için kullanılan “Seni boşadım, boşsun, boş ol.” gibi sözlerdir. Bunlara sarih/açık sözler denir.

İkincisi ise boşama anlamına gelebileceği gibi başka anlamlara da gelebilen sözlerdir. Bu tür ifadelere kinayeli sözler denir.

“Git babanın evine.”, “Defol git.”, “Sen benim karım değilsin.”, “Ben senin kocan değilim.” gibi ifadeler, boşamada kullanılan kinayeli sözlerdendir.

Bu tür sözlerin boşanmada etkili olabilmesi için erkeğin bu sözleri boşama kastıyla söylemiş olması gerekir.

Nikahı yenileme imkanı var

Bu vb. kinayeli sözlerle boşamaya niyet edildiği takdirde bir bâin talâk meydana gelir. Yeni evliliğin devamı için yeniden nikah şart olur. (Merğinânî, el-Hidâye, 1/225). Şâfiîlere göre ise böyle kinayeli sözlerle yapılan boşamalar ric‘î sayılır. Yani erkeğin pişman olup sözünü geri alması ile nikah devam eder. (Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, 4/455-462).

Bir noktayı yeniden vurgulamak gerekiyor. Basit görünen bu sözlerle nikah düşer mi diye sorulabilir? Sözler basit görünse de kalpte, niyette, kararda evlilik bitirilip bu sözlerle de karar açıklandığı için dini nikah düşer. Ancak bu sürecin ilk adımıdır. Artık bu sürecin devamında hukuk ve mahkemeler devreye girer.

Olur olmaz şeylerden boşanma noktasına gelmek doğru değil

Boşama kişinin kesin kararına ve bu kararın yoruma açık olmayacak şekilde ifadesiyle gerçekleşir. “Boşanalım, ayrılalım, ben ayrılmak istiyorum” gibi sözler temenniden ibarettir.

Kadının bu tür temennilerine erkek “peki” diyerek olumlu mukâbelede bulunsa bu sözlerle boşama meydana gelmez. Şu kadar var ki, olur olmaz şeylerden dolayı boşama konusunun gündeme getirilmesi doğru bir davranış değildir.

Kalpten geçirmekle, düşünmekle boşanma olmaz

Boşama, bu yetkiye sahip olan kişinin boşama için kullanılan sözlerden birisini kullanmasıyla gerçekleşir. Boşamanın meydana gelmesi için içteki niyetin söz olarak dışarıya vurulması lazımdır.

Hz. Peygamber’den (s.a.s.) nakledilen bir hadiste, “Allah, söze ve tasarrufa dökmedikçe ümmetimi içinden geçirdiklerinden dolayı sorumlu tutmayacaktır.” (Buhârî, ʽItk, 6 [2528]; Eymân, 15 [6664]; Müslim, Îmân, 201-202 [127]) buyrulmuştur.

Buna göre sadece içten geçirilerek veya söylemeksizin sadece talâka niyet etmekle boşama meydana gelmez.

Boşama Tehditleri

Boşama konusunun yerli yersiz gündeme getirilmesi doğru değildir. Bu durum ciddi sonuçlar doğuracağından Hz. Peygamber (s.a.s.) bu konuda dikkatli davranmayı tavsiye etmektedir (Ebû Dâvûd, Talâk, 9 [2194]; Tirmizî, Talâk, 9 [1184]).

Kişinin tehdit için karısına “seni boşarım”, “seni boşayacağım” gibi ifadeleri söylemesiyle boşama meydana gelmez. Zira bu tür sözler geleceğe dönük tehditten ibarettir (Kâsânî, Bedâîu’s-sanâi‘, 3/101).

Dini nikah'ın önemi

Burada paylaşılan hükümler dini nikahla ilgilidir. Boşama, boşanma yetkisine dini nikah kıyılırken karar verilebilir. Bu yetkiyi kadın da isteyebilir. Dini nikah iki tarafın rızası ve onayı ile gerçekleşir. İki taraftan birinin rıza ve onayı tükendiğinde nikahta ısrar etmek kime hayır getirir? Dolayısı ile İslam fıkhı, dini nikahta rıza ve onay bittiğinde evliliğin devamı konusunda zorlama getirmez.

İslam fıkhı, boşanma tartışmasında; tarafların karşılıklı konuşmasını, barışmasını, anlaşmasını, evliliğin devamını, nikahın yenilenmesini, şahitlere gidilmesini, ailelerle istişare edilmesini tavsiye eder.

Bu tavsiyelere rağmen taraflardan biri evliliği bitirmekte kararlı ise dini nihah zedelenir, karar sahibinin boşanma ikrarı ile nikah düşer ve boşanmada ilk süreç başlamış olur.

Kalpler, niyetler, bedenler, sözler evliliği bitirmişse artık sözün ve kelimenin bir önemi kalmamıştır. Sürecin devamını hukuk ve mahkemeler takip eder.