Osmanlı’nın ilk başkenti olması, kültürel ve ekonomik anlamda bir merkez haline gelmesi, bugünkü Bursa'nın tarihi ve kültürel zenginliklerinin temellerini oluşturuyor. Ancak Bursa’yı sadece Osmanlı’nın bir şehri olarak görmek bu eşsiz şehre haksızlık olur diyebiliriz! Dünyada ve Türkiye’de pek çok ilk, Bursa'da gerçekleşti. İşte bu "ilk"lerle Bursa, tarihin derinliklerinden bugüne kadar uzanan bir kültürel miras sunuyor.
İlk Konsil ve İlk Başkent!
Bursa’nın İznik ilçesi, antik çağlardan beri önemli bir merkez olmuştur. 325 yılında Hristiyanlık tarihinin en önemli olaylarından biri olan I. Konsil, İznik’te toplanmıştır. Bu toplantı, Hristiyanlığın temel inançlarının belirlendiği ve kilise tarihine yön veren bir dönüm noktasıdır. O dönemin İznik’i, günümüz Bursa sınırları içindeki önemli bir antik kenttir. Ancak İznik’in önemi sadece bu olayla sınırlı değil. Anadolu Selçuklu Devleti’nin 1081 yılında kurulan ilk başkenti olan İznik, Bursa’nın tarihteki kritik rolünün daha da belirgin hale geldiği bir noktadır.
Osmanlı’nın Doğuşu ve Bursa..
Osmanlı İmparatorluğu’nun kaderi de Bursa ile kesişmiştir. 1326 yılında Osmanlıların Bursa’yı fethetmesi, bir dönemin başlangıcıdır. Osmanlı Beyliği bu zaferle birlikte yerleşik düzene geçiş yapmış ve ilk başkentini kurmuştur. Bu, Osmanlı’nın bir imparatorluk haline gelme yolunda attığı en büyük adımlardan biridir. Bursa’da 1327 yılında Osmanlı’nın ilk parası basılmış ve bu sayede Osmanlı, ekonomik alanda da kendi gücünü göstermeye başlamıştır.
Bursa sadece bir siyasi başkent değil, aynı zamanda Osmanlı mimarisinin ve kültürünün geliştiği bir merkez olmuştur. Osmanlı’nın ilk üniversitesi kabul edilen İznik Orhaniyesi 1335 yılında burada kuruldu. Yine bu dönemde, Orhan Gazi zamanında, Karagöz ve Hacivat gölge oyunu doğmuş, halkın eğlence kültürüne önemli bir katkı sağlamıştır. Bursa’nın kültürel zenginlikleri, bugün bile bu geleneklerin yaşatılmasıyla devam ediyor.
Sanat ve Zanaatin de Merkezi
Osmanlı döneminde Bursa, aynı zamanda bir zanaat merkezi olarak da ön plana çıkmıştır. İlk Osmanlı çinileri İznik’te üretilmiş ve bu sanat zamanla tüm dünyada tanınır hale gelmiştir. Tekstil alanında da Osmanlı’nın ilk yün, pamuk ve ipek dokuma makineleri Bursa’da kurulmuştur. Bu zanaat, sadece Osmanlı’nın ekonomisine değil, aynı zamanda dünya ticaretine de yön vermiştir.
İlk Osmanlı kâğıthanesi de 1486 yılında Bursa’da kuruldu. Cilimboz Deresi vadisinde kurulan bu fabrika, Osmanlı’nın yazılı kültürünün gelişmesine büyük katkı sağlamış ve Bursa’yı bir kültür merkezi haline getirmiştir. Ticaretin kurallara bağlanması da yine Bursa'da gerçekleşti. 1502 yılında II. Bayezid döneminde yürürlüğe giren Kanunname-i İhtisab-ı Bursa, dünyadaki ilk ticari standart olarak kabul ediliyor. Bu kanun, Osmanlı’da ticaretin düzenlenmesi ve pazar denetimlerinin yapılması açısından oldukça önemli bir adımdı.
Sağlık ve Sosyal Hizmetlerin Öncüsü..
Osmanlı döneminde sağlık hizmetleri de Bursa’da gelişmeye başladı. 1394 yılında Yıldırım Bayezid tarafından kurulan Yıldırım Darüşşifası, Osmanlı’nın ilk hastanesi olarak tarihe geçti. Bu hastane, dönemin sağlık anlayışını ve tıbbın gelişimini gösteren en önemli yapılardan biri oldu.
Ayrıca Bursa, sosyal hizmetlerde de ilklerin yaşandığı bir yerdi. Osmanlı’da ilk dulhane (şehit eşleri ve çocukları için sosyal destek sağlayan kuruluş) 1916 yılında yine Bursa’da açıldı. Bu da Bursa’nın sosyal yardımlaşma ve dayanışma kültürünün ne kadar köklü olduğunu gösteriyor.
Cumhuriyet Döneminde Bursa;
Bursa, sadece Osmanlı döneminde değil, Cumhuriyet döneminde de yeniliklerin öncüsü olmuştur. Türkiye’nin ilk kadın savaş pilotu olan Sabiha Gökçen, 1913 yılında Bursa’da dünyaya gelmiştir. Bu, kadınların Türk toplumunda ne kadar önemli roller üstlenmeye başladığını gösteren sembolik bir ilk olmuştur. Bursa, sanayi devriminde de önemli bir rol üstlenmiştir. 1950 yılında Türkiye’nin ilk çamaşır ve bulaşık makineleri Kamil Tolon’un fabrikasında burada üretilmiştir. Ayrıca 1963 yılında Türkiye’nin ilk teleferiği Bursa’da açıldı ve 1964’te ilk yerli bisiklet yine bu şehirde üretildi.
Bursa, sanat alanında da birçok ilke imza atmıştır. Türk sinemasının ilk köy filmi olan Bataklı Damın Kızı Aysel, 1934 yılında Bursa’nın Nilüfer ilçesinin Çalı köyünde çekilmiştir. Bu film, Türk sinemasının gelişiminde önemli bir yer tutar ve Bursa’nın sanatın doğuşundaki rolünü gösterir.
Sporun Başkenti!
Bursa, spor alanında da Türkiye’ye pek çok ilk kazandırmıştır. Türkiye’nin ilk kayak ve dağcılık kulübü Bursa’da kuruldu. Uludağ, 1955 yılında Türkiye’deki ilk uluslararası kayak yarışlarına ev sahipliği yaptı. 1976 yılında ise Tofaş Spor Kulübü, güreşte Türkiye’ye ilk Avrupa şampiyonluğunu getirdi. Bursa’da sporun, özellikle de geleneksel sporların köklü bir geçmişi vardır.
