Cuma Namazı Nerede Kılınmalı?
Cuma namazının geçerli olması için şehir veya şehir hükmünde bir yerleşim birimi olması gerektiği genel bir görüş. Ancak bu şartın günümüzde nasıl yorumlanması gerektiği merak konusu. İslâm tarihinde Hz. Peygamber'in (s.a.s.) ilk cuma namazını şehir dışında kıldığı bilgisi de dikkate alınmalı.
Hz. Peygamber (s.a.s.), ilk cuma namazını, Mekke’den Medine’ye hicreti esnasında Salim b. Avf oğullarının ikamet ettiği Rânûnâ adı verilen bir vadide kıldırmıştır (İbn Hişâm, es-Sîre, 1/494)
Şehir Şartının Tarihi Kökeni
"Hz. Peygamber (s.a.s.), şehir veya şehir hükmündeki bir yerin dışında Cuma namazının kılınmayacağına dair hadisine dayanmaktadır." (Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ, 3/179)
Kaynaklarda geçen bu şehir şartının günümüzde, büyük veya küçük yerleşim birimi olarak anlaşılması gerekir. Dolayısıyla şartları yerine getirildiğinde köylerimizde de Cuma namazı kılınabilmektedir.
Hz. Peygamber “Bir yerleşim biriminde, sadece dört kişi bulunsa bile, cuma namazı kılmak farzdır.” buyurmuştur. (Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ, 3/255)
Günümüzdeki Yorumlar
Buna göre, yetkili mercilerden resmi izin alındıktan sonra, farzı eda edecek sayıda cemaatin bulunduğu köy, belde, şehir gibi büyük veya küçük tüm yerleşim birimlerinde kılınan cuma namazı sahihtir.
Cuma Namazı İçin Gerekli Asgari Cemaat Sayısı Nedir?
Cuma namazının geçerli olabilmesi için gerekli cemaat sayısı hakkında İslâm bilginleri arasında farklı görüşler bulunuyor. Bu konuda Ebu Hanife, Şafiî, Hanbeli ve Malikî mezheplerinin yaklaşımlarını karşılaştırarak, Hz. Peygamber'in uygulamaları ışığında değerlendiriyoruz.
Mezhepler Arası Farklılıklar
Cuma namazının kılınabilmesi için İmam Ebu Hanife’ye göre imamın dışında en az üç; İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed’e göre ise imamın dışında en az iki kişi bulunması gerekir (İbnü’l-Hümâm, Fethü'l-kadîr, 2/60).
"Cuma namazı için İmam Ebu Hanife'ye göre en az üç, İmam Şafiî'nin ilk fetvasına ve Hanbeli Mezhebine göre en az kırk kişi gerekmektedir. Mâlikî mezhebine göre ise on iki kişinin bulunması şarttır
Hz. Peygamber'in Uygulamaları
Hz. Peygamber'in (s.a.s.) farklı durumlarda cuma namazını nasıl kıldırdığına dair rivayetler, bu konuda önemli bir rehber teşkil ediyor.
Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Medine’ye hicretinden önce Nakîu’l-Hadamat’ta kılınan cuma namazında kırk kişi hazır bulunmuştu.
Ancak daha az kişi ile cuma namazı kılındığı da bilinmektedir. Nitekim Hz. Peygamber’in (s.a.s.) emri ile Mus’ab b. Umeyr Medine’de 12 kişiye cuma namazını kıldırmıştır.
Hz. Peygamber bir yerleşim biriminde sadece dört kişi bulunsa bile, cuma namazının farz olduğunu bildirmiştir.
Hz. Peygamber’den (s.a.s.) gelen rivâyetler, biri imam olmak üzere en az dört kişinin bulunduğu yerde cuma namazının kılınabileceğini göstermektedir.
Sonuç olarak küçük yerleşim yerlerinde yaşayanlar imkanları varsa şehirde, daha büyük yerleşim yerinde cuma namazlarını kılmaları daha efdaldir. Şehirde yaşayanların imkanları varsa merkez camide cuma namazı kılmaları daha efdaldir. Kişinin şehirde kendi mahalle camiinde cuma kılması daha efdaldir. Daha kalabalık, daha büyük merkezi camilerde cumayı kılmak tavsiye edilir.
Şehirde yaşayanların adet edinerek Cuma günü Cuma namazına özel şehir dışına çıkıp köylerde namaz kılmayı adet haline getirmeleri doğru değildir. Yine yakında cami varken, yurt ve kursları Cuma için merkez haline getirmek Cuma namazının sıhhati açısından doğru bir davranış değildir.
Kişi kendi köyünde cuma kılmayı bu vesile ile akraba ziyaretini hedefliyorsa bu da güzeldir.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
