Fırat Nehri, Türkiye'nin doğusunda Kayseri iline bağlı Erciyes Dağları'nda yer alan Uludağ Tepesi'nde doğar. Fırat'ın kaynağı, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir dizi küçük kaynak ve dere ile beslenir. Bu kaynaklar, genellikle yüksek dağlık alanlarda yer alır ve Fırat'ın başlangıç noktasını oluşturur.
Fırat Nehri'nin doğduktan sonra doğu yönünde akışını sürdürdüğü ve kısmen sınır nehri olarak Irak ile Suriye arasında hareket ettiği bilinir. Türkiye'de toplam uzunluğu yaklaşık 1,800 kilometreyi bulan Fırat, önemli bir su kaynağıdır ve üç ülkenin sulama, enerji üretimi ve taşımacılık gibi birçok alanında kullanılır.
Fırat Nehri'nin Türkiye'deki önemli illerden geçişi şu şekildedir:
- Kayseri: Nehir, Kayseri iline bağlı Erciyes Dağları'nda doğar.
- Sivas: Sivas ilini geçerek doğuya doğru akar.
- Erzincan: Erzincan ilinden geçiş yapar.
- Tunceli: Tunceli ilini sular.
- Elazığ: Elazığ ilinden geçer.
- Diyarbakır: Diyarbakır ilinden de geçerek güneye yönelir.
Fırat Nehri, Türkiye sınırları içinde Keban Barajı gibi önemli barajlara da ev sahipliği yapmaktadır. Keban Barajı, Fırat Nehri üzerindeki önemli bir su gücü enerji üretim tesisidir ve Türkiye'nin enerji ihtiyaçlarını karşılamak adına önemli bir role sahiptir. Nehir, aynı zamanda sulama projelerinde de kullanılarak tarım alanlarını sulamak için su sağlar.
Fırat Nehri, Güneybatı Asya'nın en uzun akarsularından biridir ve Türkiye'nin birçok ili boyunca akar. Nehrin kaynakları Ağrı Diyadin'den gelen Murat Nehri ve Erzurum Dumludağ'dan gelen Karasu Nehri'dir. Elazığ il sınırlarında birleşerek Fırat Nehri'ni oluştururlar. Nehir, Türkiye'de Erzincan, Sivas, Tunceli, Elazığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman, Gaziantep, ve Şanlıurfa illerini geçtikten sonra Suriye'ye ve ardından Irak'a yönelir.
Fırat Nehri üzerinde birçok baraj bulunmaktadır. Bu barajlar arasında Türkiye'nin en büyük barajlarından olan Keban Barajı (Elazığ), Karakaya Barajı (Malatya-Elazığ), Atatürk Barajı (Adıyaman-Şanlıurfa), Birecik Barajı (Birecik) ve Karkamış Barajı (Karkamış) bulunmaktadır. Ayrıca, Suriye'nin en büyük barajlarından biri olan Tabka Barajı da Fırat Nehri üzerinde yer alır.
Fırat Nehri'nin fiziksel özellikleri oldukça etkileyicidir. Toplam uzunluğu 2.800 km'dir ve Türkiye sınırları içinde kalan bölümün uzunluğu 1263 km'dir. Nehir, 720.000 km²'lik geniş bir su toplama havzasına sahiptir. Türkiye'nin en geniş havzasına sahip olması, Fırat Nehri'nin önemini arttırmaktadır. Nehir, yılda ortalama 30 milyar m³ su taşımaktadır, ve bu suyun %80'i Keban Barajı'nın yukarısından gelmektedir.
Fırat Nehri'nin su rejimi diğer Türk akarsularına göre daha düzenlidir. Mart ile Haziran ayları arasında yavaşça kabaran nehir, Temmuz ile Ocak ayları arasında çekilmiş olmasına rağmen hala bol miktarda su taşır. Kış aylarındaki yağışlar genellikle kar şeklinde olduğu için, ilkbaharda karların erimesiyle su seviyesi hızla yükselir ve 2000 m³/sn'ye kadar ulaşabilir. Temmuzdan itibaren su seviyesi azalmaya başlar ve Eylül-Ekim aylarında en düşük seviyeye ulaşır.
Fırat Nehri'nin ekonomik ve tarımsal önemi büyük. Nehir boyunca kurulan barajlar enerji üretimine katkı sağlarken sulama projeleri de tarım alanlarını verimli hale getirir. Ayrıca, nehri kullanan ülkeler arasında su kaynakları konusunda çeşitli anlaşmazlıklar yaşanmaktadır.
