Son yıllarda sağlıklı yaşam dünyasında yükselen bir trend var: glutensiz beslenme. Market rafları artık "glutensiz" etiketli ürünlerle dolu, restoran menülerinde glutensiz alternatifler artıyor. Peki, bu gerçekten bir gereklilik mi, yoksa sadece bir moda mı? Gelin, gluten nedir, hangi besinlerde bulunur ve herkesin glutensiz beslenmesi gerekiyor mu, birlikte inceleyelim.
Gluten Nedir? Gluten, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein grubudur. İki ana bileşeni olan gliadin ve glutenin, hamur yoğrulduğunda bir araya gelerek ona elastikiyet ve kabarma özelliği kazandırır. Evet, o nefis ekmeğin kabarması, pizzanın hamurunun uzaması bu proteinler sayesindedir. Fakat glutenin herkes için masum olmadığını biliyoruz.
Hangi Besinlerde Gluten Var? Aslında gluten hayatımızda çok daha fazla yer kaplıyor olabilir. İşte en sık karşılaşılan gluten kaynakları:
- Buğday ve Türevleri: Sabah kahvaltılarınızın vazgeçilmezi olan ekmek, tatlı bir dilim kek ya da akşam yemeğinde tabağınıza aldığınız makarna… Evet, hepsi gluten içerir.
- Un, bulgur ve türevleri de buğdayın doğal bir uzantısıdır.
- Çavdar:Özellikle sağlıklı olduğunu düşündüğünüz çavdar ekmeği de gluten kaynaklarından biridir.
- İşlenmiş Gıdalar:Hazır çorbalar, cipsler, krakerler ve bazı işlenmiş et ürünleri (salam, sosis, sucuk) gibi ürünlerde gluten gizlenmiş olabilir.
- Alkollü İçecekler: Bira ve malt içeren içecekler, arpa türevleri nedeniyle gluten içerir. Yani, akşam keyfi yaparken bile gluten tüketiyor olabilirsiniz.
Glutenin Herkese Zararı Var mı?
Gluten, çölyak hastaları ve gluten intoleransı olanlar için gerçekten zararlıdır. Çölyak hastalığı, gluten tüketildiğinde ince bağırsağa zarar veren otoimmün bir hastalıktır. Gluten tüketimi bu kişilerde ciddi sindirim sorunlarına ve besin emilimi problemlerine yol açar. Aynı şekilde, gluten intoleransı olan bireyler gluten yediklerinde karın ağrısı, şişkinlik, ishal veya kabızlık gibi belirtilerle karşılaşabilir.
Ancak şunu unutmamak gerekir ki, herkesin gluteni kesmesi gereken bir durum yok. Son dönemde glutensiz beslenmek bir moda haline gelmiş olabilir, ancak bilimsel veriler, glutene karşı hassasiyeti olmayan bireylerin glutensiz beslenmesinin sağlıklı bir yaşam için elzem olmadığını söylüyor.
Gluten Hassasiyeti Belirtileri Neler?
Karnınızda şişkinlik, mide ağrısı, sürekli yorgunluk, cilt problemleri mi yaşıyorsunuz? Kendinizde gluten hassasiyeti olabileceğini düşünüyorsanız, kısa süreli bir eliminasyon diyeti uygulayarak gluteni kesebilir ve vücudunuzun verdiği tepkileri gözlemleyebilirsiniz. Eğer bu belirtiler gluten tükettikten sonra hafifliyorsa, gluten intoleransınız olabilir. Ancak bu süreç mutlaka bir uzmanın rehberliğinde yapılmalı.
Glutensiz Diyet: Herkes İçin mi?
Popüler olmasının yanı sıra, glutensiz diyet gerçekten sadece belli gruplar için bir zorunluluktur. Çölyak hastaları, gluten tüketimini tamamen bırakmak zorundadır. Ayrıca, bazı otoimmün hastalıklar (Hashimoto tiroiditi, tip 1 diyabet gibi) olan bireylerde de glutensiz beslenmenin semptomları hafiflettiği gözlemlenmiştir. İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS) gibi bazı sindirim sistemi hastalıklarında da gluten hassasiyeti olabilir. Ancak bu da her hasta için geçerli değildir. Glutene karşı hiçbir hassasiyeti olmayan bireyler için ise glutensiz beslenmenin sağladığı ekstra bir sağlık yararı kanıtlanmamıştır. Aksine, glutenin yer aldığı bazı tam tahıllar, diyetinize lif, vitamin ve mineral gibi önemli besinler kazandırır.
Sonuç: Dengeli Beslenme Anahtardır: Öyleyse herkesin aklındaki soruyu soralım: Glutensiz beslenmeli misiniz? Eğer çölyak hastası değilseniz veya gluten intoleransı belirtileri yaşamıyorsanız, glutensiz bir diyet zorunlu değildir. Asıl önemli olan dengeli ve çeşitli bir beslenme düzeni oluşturmaktır. Vücudunuzun ihtiyaç duyduğu besin öğelerini yeterli ve dengeli bir şekilde almak için bir diyetisyen eşliğinde ilerlemeniz en sağlıklı yoldur.
Diyetisyen Berre Sude Mestan