Kira sözleşmelerinde sıkça karşılaşılan ancak hukuki ve dini açıdan tartışmalı bir konu olan "hava parası"nın alınması, İslâm hukuku ve Türk hukukundaki yeriyle ilgili yeni gelişmeleri mercek altına alıyoruz.

Kiralanan mülkler için ekstra ücret talep etmek, hem mevcut kanunlarımızda hem de İslâm fıkhında belirli koşullara bağlı. Peki, bu koşullar neler?

Hangi durumlarda hava parası almak caizdir, hangi durumlarda yasak? İşte tüm detaylarıyla hava parasının hukuki ve fıkhi analizi.

Genç Gazete Hava Parası Nedir Hava Parası, Toz Parası Almak Veya Vermek Caiz Midir (2)

Hava Parası nedir? 

Diyanet Vakfı Ansiklopedisinin tanımına göre; Kiracının kiralanan gayri menkulü boşaltması veya devretmesi karşılığında yeni kiracıdan, hatta bazı hallerde mülk sahibinden, bazan da mülk sahibinin kira akdi yapılırken kiracıdan -periyodik ödemelerden ayrı olarak- sırf bu tahliye, devir ve kira işleminin karşılığı şeklinde aldığı bedele halk dilindeki adlandırmayla “hava parası” denilmektedir.

Hava Parasına; anahtar parası, toz parası ve şerefiye ismi de verilmektedir.

Genç Gazete Hava Parası Nedir Hava Parası, Toz Parası Almak Veya Vermek Caiz Midir (1)

Hava Parasının Hukuki Çerçevesi

Kanunlar Ne Diyor?

6570 sayılı kanunun 16. maddesi, hava parasının alınmasını yasaklıyor. Bu parayı talep edip alanlara dava açılabiliyor, hapis ve para cezası var. Bu, kiralama sürecinde ekstra bir ödeme talebinin yasal olarak sınırlı olduğunu gösteriyor.

Genç Gazete Hava Parası Nedir Hava Parası, Toz Parası Almak Veya Vermek Caiz Midir (4)

İslâm Hukukunda Hava Parasının Yeri

İslâm Konferansı Teşkilatı’na bağlı İslâm Fıkıh Akademisi, kira akdi devam ederken kiralananın erken tahliyesi durumunda, kalan kira süresi karşılığında yeni kiracıdan veya mal sahibinden alınacak bedelin caiz olduğuna karar vermiştir. Ancak, kira süresi sona erdikten sonra kiralananın devri ve bunun için bedel alınması caiz görülmez.

Genç Gazete Hava Parası Nedir Hava Parası, Toz Parası Almak Veya Vermek Caiz Midir (5)

Hava Parasının Fıkhi Boyutu

Fıkhi Kaynaklardan Örnekler

Özellikle Hanefî fıkhında, kiracının kira akdinden doğan "yararlanma hakkı"nı üçüncü bir şahıs lehine bir bedel karşılığında devretmesi konusu tartışmalıdır. Hanefîler, mücerred hakların satılmasını genellikle caiz görmemektedir.

Çağdaş Fıkhi Yorumlar

ez-Zühaylî, "Tunuslulara Göre Hava parası ve Yararlanma Hakkından Ferâğat Konusundaki Ölçü ve Fetvâlara Toplu Bir Bakış" adlı risalesinde, hava parasının örf ve âdet deliline göre caiz olduğunu belirtir. Kiracının, kiralanan maldan yararlanma hakkını, kira akdinde belirtilen bir bedel karşılığında devredebileceğini ifade eder.

İslâm Konferansı Teşkilatı’na bağlı İslâm Fıkıh Akademisi’nin 1988’de Cidde’de yapılan IV. Dönem Toplantısı’nda da şu karar alınmıştır: "Kira akdi devam ederken kiralananı erken tahliye eden kiracının, kalan kira süresi karşılığında yeni kiracıdan veya mal sahibinden alacağı bedel caizdir. Buna karşılık kira süresi sona erdikten sonra, kiralananda artık gayri menkul Mâlikî hak sahibi olduğundan, onun muvâfakati olmadan, kiralananın bir başkasına devredilmesi ve bunun için bir bedel alınması caiz olmaz."

Her durumda, hava parasının alınması, hem mevcut kanunlarımız hem de farklı fıkhi yorumlar çerçevesinde belirli şartlara tabi. 

Genç Gazete Hava Parası Nedir Hava Parası, Toz Parası Almak Veya Vermek Caiz Midir (6)

Sonuç olarak:

1- Hava parası, mülk sahibi tarafından kiracıdan talep ediliyorsa bu caizdir. Kiralayan, kiracıya şu kadar kira alırım, şu kadar da hava, toz veya anahtar parası isterim diyebilir.


2- Kiracı kontrat bitmeden önce kiracı olduğu mülkün kiralama hakkını başkasına devretmek istiyorsa ve mal sahibi ile aralarında bu devretmeye engel olacak bir madde ve anlaşma yoksa, hava parası alarak kiralama hakkını devredebilir.

Yine kiralayan kişi, hava parası ödeyerek o dükkanı kiralamışsa, ödediği hava parasını talep ederek başkasına kiralama hakkını devredebilir. 


3- Kontratı bitmiş, kiracılık sözleşmesi bitmiş, kiracı olarak bir hakkı kalmayan kişi, başka birine hava parası alarak kiralık mülkü devredemez. Bu durumda birinin hava parası alması caiz değildir. Çünkü o artık eski kiracıdır ve  kontratı biten kiralık mülkte söz hakkı kalmamıştır.

Bu durumda, yalnız dükkanda bulunan kendisine ait demirbaş eşya için yine kiracı olduğu mülke yaptığı ve yeni kiracının da faydalanacağı masraf için ödeme talep edebilir.

Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar