İkinci turda kazananı mevcut ve buna eklenecek yeni ekonomik vaatler belirleyecek. Sandıktan çıkacak sonuç, yalnızca siyasetin değil Türkiye ekonomisinin geleceğine de yön verecek ve istikrarın yol haritasını tayin edecek.
KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİR 16 BİN DOLARA ÇIKACAK
Her fırsatta “Şu ana kadar yaptıklarımız yapacaklarımızın teminatıdır” diyen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından 13 Nisan’da açıklanan AK Parti Seçim Beyannamesi’nde ekonomi başlığı altında dikkat çekici vaatler yer almıştı. Bu vaatler arasında yüzde 40-50 civarındaki enflasyonun ve yüzde 10 düzeyindeki işsizliğin tek haneye düşürülmesi, kişi başına düşen milli gelirin 10 bin 600 dolardan 16 bin dolara çıkarılması ve ‘gelir tamamlayıcı aile destek sistemi’ kurulması gibi vaatler öne çıkmıştı.
KENTSEL DÖNÜŞÜM GÜNDEMDE ÜST SIRALARDA
6 Şubat’taki depremlerin ardından siyasilerin en önemli gündem maddelerinden biri de kentsel dönüşüm oldu. Hükümet depremin enkazını kısa sürede kaldırırken depreme dayanıklı konutları teslim etmeye başladı. 1 yıl içinde 319 bin konut yapıp teslim etmeyi taahhüt eden hükümet, 142 bin konut ve köy evinin inşa sürecini başlattı, 59 bininin de temelini attı. Deprem bölgesinde 650 bin yeni konut yapılacak. Konut seferberliği deprem riski olan İstanbul’da hızlandı. İstanbul’da 220 bin bina ve yaklaşık 1.5 milyon bağımsız bölüm risk altında. Bunun 500 bini yerinde dönüşecek. Bunun için ‘Yarısı Bizden’ kampanyası başlatılmış, maliyetin yarısını devletin üstleneceği açıklanmıştı. Avrupa ve Anadolu yakasında ise 500’er binlik iki ayrı rezerv alan oluşturulacak.
EMEKLİYE TEMMUZDA REFAH PAYI DA VAR
Seçime sayılı günler kala emekli maaşlarına ve kamu işçilerine verilen zamla temmuzda yapılacak maaş artışlarına yönelik vaatler de en çok dikkat çekenleri olmuştu. En düşük emekli maaşı enflasyonun etkisini en aza indirmek için 5 bin 500 liradan 7 bin 500 liraya çıkarılmıştı. Bu zammın ardından 7 bin 500 liranın üzerinde maaş alanlar da beklentiye girmişti. Hükümet, 7 bin 500 liranın üzerindeki maaşlara temmuz zammına ek refah payı verilmesi için de çalışma başlatmıştı.
ASGARİ ÜCRET 500 DOLARA ÇIKACAK
Memurlara ve memur emeklilerine sağlanan ek gösterge zammının kapsamının genişletileceğini de vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Birinci dereceye inen ve şartları tutan tüm memurlarımızın 3600 ek gösterge hakkından yararlanabilmesini sağlayacağız” demişti. Gündemde yaklaşık 8 milyon çalışanı ilgilendiren asgari ücret zammı da bulunuyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin son yaptığı açıklamalarda asgari ücretin 500 dolar (yaklaşık 10 bin lira) seviyesine çıkarılacağını söylemişti.
FAİZ YÜKSELMEYECEK DAHA DA DÜŞECEK
2024-2028 arasında ortalama yüzde 5.5’lik büyüme yakalanacağı, 2028’de 1.5 trilyon dolar milli gelire ve 16 bin dolar kişi başı gelire ulaşılacağı vaat edilmişti. Vaatler arasında para politikası ya da mevcut düşük faiz politikasına yönelik herhangi bir madde yer almazken Erdoğan, seçime sayılı günler kala yaptığı açıklamada “Enflasyon meselesini bu yıl sonuna kadar kontrol altına almış, önümüzdeki yıl çözmüş olacağız. Bu kardeşiniz iktidarda olduğu sürece faiz yükselemez. Türkiye’de faiz düşecek. Göreceksiniz enflasyon da faizle beraber düşecek” demişti.
EN DÜŞÜK MEMUR MAAŞI 22 BİN LİRAYA ÇIKACAK
Öte yandan 700 bin kamu işçisi için yapılan zam pazarlığında, işçilerin talepleri karşılanmış en düşük maaş 15 bin liraya çıkarken ilk 6 ay için de yüzde 45 zam yapılmıştı. Erdoğan, böylece en düşük kamu işçisi ücretini yaklaşık 12 bin liradan 21 bin liranın üzerine çıkardıklarını duyurmuştu. Kamu işçilerine yapılan bu zammın ardından memur kesiminde de beklenti oluşmuştu. Erdoğan bu konuda da “Kamu işçilerinde olduğu gibi en düşük maaşı yine 15 bin liraya çıkararak üzerine de enflasyon ve refah payı olarak benzer bir artış yapacağız. Böylece temmuzda en düşük memur maaşı da 22 bin lirayı bulacak. Memur maaşlarındaki bu artışlar otomatik olarak emekliliklerine de yansıyacak” demişti.
İŞTE ÖNE ÇIKAN HEDEFLER
- 2024-2028 arasında ortalama yüzde 5.5 büyüme yakalanacak.
- 2028’de 1.5 trilyon dolar milli gelire ve 16 bin dolar kişi başına gelire ulaşılacak.
- 5 yıl içinde 6 milyon yeni istihdam yaratılacak.
- 620 milyar dolar seviyesinde olan dış ticaret, 1 trilyon doların üzerine çıkarılacak.
- Enflasyon 2024 yılında yüzde 13.8 ve 2025’te yüzde 9.9’a inecek.
- Herkesi kapsayan ‘gelir tamamlayıcı aile destek sistemi’ kurulacak.
- En düşük memur maaşı 22 bin liraya çıkarılacak (yüzde 85 zam).
- Asgari ücret temmuzda 500 dolarla tarihi rekor seviyeye ulaşacak.
- Ev kadınlarına emeklilik hakkı tanınacak.
- Emeklilere memurlara yapılacak zam oranında zam yapılacak.
- 1 milyon Esnafa Bağkur’da prim indirimi. 9000 günden 7 bin 200 güne düşecek.
- İhracat 2028’de en az 400 milyar dolara yükselecek.
- Turizm gelirleri 2028’de en az 100 milyar dolara çıkacak.
- Birinci derece memurlara 3600 ek gösterge verilecek.
- Yükseköğrenimdeki gençlerimize bir defaya mahsus cep telefonu ve bilgisayar ediniminde vergi muafiyeti sağlanacak, aylık 10 GB ücretsiz internet verilecek.
- Kamuya işe alımlarda görevin getirdiği zorunluluklar dışında mülakatı kaldırılacak.
SON 21 YILDA EKONOMİDE NELER OLDU?
- Son 21 yılda Türkiye, milli gelirini 236 milyar dolardan 1 trilyon dolar sınırına getirdi.
- Ekonomi her yıl ortalama yüzde 5.5 büyüme kaydetti.
- İstihdam 32 milyona yaklaştı.
- İhracat 36 milyar dolardan 255 milyar dolara çıktı.
- 184 lira olan asgari ücret 8 bin 500 liraya çıktı.
- Dolar bazında asgari ücret 126 dolardan 440 dolara çıktı.
- 2002 yılında 392 lira olan en düşük memur maaşı, reel olarak yüzde 136 artışla yaklaşık 12 bin liraya çıktı.
MİLLET İTTİFAKI’NIN DA GÜNDEMİNDE CEBİ İLGİLENDİREN AÇIKLAMALAR VAR
Ekonomi seçim sonuçlarında en belirleyici konu olarak öne çıkıyor. Meydanlarda en çok bu konulara dikkat çekildi. Hayat pahalılığı, mutfak masrafları, artan enflasyon ve düşen alım gücü ve tüm kriz ortamından çıkış stratejisi Millet İttifakı’nın sürekli gündeminde oldu. 30 Ocak tarihinde Millet İttifakı tarafından açıklanan Ortak Politikalar Mutabakat Metni’nde dokuz ana başlıkta 2 bin 300’ün üzerinde vaat yer aldı. Metnin yarıya yakın kısmını ekonomi alanındaki hedefler oluşturdu.
İŞSİZLİK TEK HANEYE İNECEK
Metnin ekonomi başlığı altında kaleme alınan hedef ve vaatler içerisinde enflasyonun iki yıl içinde kalıcı şekilde tek haneye indirileceği, TL’ye istikrar kazandırılacağı, ortalama büyüme hızının yüzde 5’in üzerine çıkarılacağı, beş yılın sonunda dolar cinsinden kişi başına milli gelirin en az iki katına çıkarılacağı, beş yılda işsizliğin tek haneye indirileceği ve ihracatın 600 milyar dolar seviyesine yükseltileceği gibi vaatler öne çıkıyor.
‘300 MİLYAR DOLAR GETİRECEĞİM’
Millet İttifakı tarafından bu hedeflere ulaşmak için öncelikle ekonomi bürokrasisinde liyakate dayalı ve güven verici adımlar atılacağı, Merkez Bankası gibi kurumların bağımsızlığının güvence altına alınacağı, uluslararası yatırımların yeniden Türkiye’ye çekilebilmesi için demokrasi ve adalet alanında önemli reformlar yapılacağı vaat edildi. Cumhurbaşkanı seçilmesi halinde 300 milyar dolar yatırım çekeceklerini vaat eden Kemal Kılıçdaroğlu, Millet İttifakı’nın kadrosunu ‘şampiyonlar ligi ekonomistler’ olarak nitelemişti.
DEPREMZEDEYE ÜCRETSİZ KONUT
Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu, Hatay’da yaptığı konuşmada şunları söylemişti: “Bütün vatandaşlarıma sözüm sözdür, herkesin anahtarını teslim edeceğiz, 5 kuruş almayacağız. Eğer bir helalleşme olacaksa, anahtarı teslim edeceksiniz, özür dileyeceksiniz. Eve ruhsat veriyorsun, herkes geliyor, bakıyor. ‘Sana ev yapacağım, bana parasını ver.’ Kimin kusuru varsa, kusuru giderecek olan odur. Vatandaşın devlete değil, devletin vatandaşa borcu var.”
SÖZ VERİLEN KONULAR
- Enflasyon, iki yıl içinde kalıcı biçimde tek haneye indirilecek. k TL’ye yeniden itibar ve istikrar kazandırılacak.
- Ortalama büyüme hızlı yüzde 5’in üzerine çıkarılacak.
- 5 yıl sonunda dolar bazında kişi başına milli gelir en az iki katına çıkarılacak.
- 5 yılda işsizlik tek haneye indirilecek.
- İhracat 600 milyar dolar seviyesine çıkarılacak.
- Emekliye iki dini bayramda asgari ücret kadar ikramiye verilecek.
- Ramazan Bayramı’ndan kalan 6.500 TL’lik fark geriye dönük ödenecek. Yani Kurban Bayramı’nda 15 bin lira ikramiye yatırılacak.
- Staj ve çıraklık sigortası emeklilikten sayılacak.
- 8 Eylül 1999’dan sonra işe girenlere kademeli emeklilik getirilecek.
- Bağkur’daki prim adaletsizliği ve tescil mağduriyeti giderilecek.
- Ev kadınlarının sigorta primleri devlet tarafından karşılanacak.
- En düşük memur maaşı asgari ücretin 2.5 katına çıkartılacak: 21 bin 250 lira.
- En düşük emekli aylığı asgari ücret seviyesine çıkarılacak.
- Ticaret Bakanlığı, Esnaf ve Ticaret Bakanlığı olacak.
PİYASALARDA KONUŞULAN EN KÖTÜ SENARYO BUYDU
Piyasalar son 1 aydır seçim maratonunu fiyatlıyordu. Özellikle Borsa İstanbul artan belirsizlikle sert düşmüş 4 bin 400 puana kadar gerilemişti. Borsadaki düşüşe karşılık döviz üzerindeki baskı artmış dolar 19.60’a kadar çıkmıştı. Uzmanlar seçimin ilk turta tamamlanamaması nedeniyle belirsizliğin bir süre daha devam edeceğini ifade ediyor. Bu belirsizlikle borsada satış baskısının sürebileceğine dikkat çeken uzmanlar, ilk turda ortaya çıkan seçim sonucuna göre ikinci turda Erdoğan’ın kazanma ihtimalinin arttığını ve bu paralelde piyasalarda bir süre sonra bu sonucun fiyatlanacağını yani ibrenin tekrar yukarı dönebileceğini söylüyor. Fakat 15 günlük belirsizlik döneminde dövizde de hafif yukarı yönlü baskının oluşabileceğine işaret eden analistler, dövizdeki artışa paralel olarak gram altının 1.500-1.600 lira seviyelerini test edebileceğini belirtiyor. Belirsizlik bitene kadar da dolar/TL’nin 20-22 lira seviyelerini test edebileceği de uzmanların senaryoları arasında yer alıyor. Özetle piyasalarda konuşalan en kötü senaryo ikinci turdu.
