Recep Akakuş yazdı
AKSUNGUR / SUNGUR PAŞA VE İNEGÖL: Hüdâvendigâr Sultan I. Murad devrine gelindiğinde, İnegöl coğrafyasına Kızıl Deli Murad oğlu Aksungur gölgesinin düştüğüne şâhid olmaktayız. Bu zat, günümüzde İnegöl İlçesi’ne bağlı köylerden birinin adı olan “Sungur Paşa” olarak şöhret bulmuştur.
Bunun aslı, “Aksungur” dur; Türkçe anlamı da “Ak Doğan”dır. Bu zât, Orhan Gâzî ve Hüdâvendigâr Sultan I. Murad devrinde Bursa Bey Sarayı’nda en yetkili kişidir. Güncel ifadesi ile reisicumhur genel sekreteridir.
Günümüzde “Çavuş Köy” adıyla anılan yerleşim alanı, ilk önce, Aksungur’un babası Kızıl Deli Murad’a dirlik olarak verilmiştir. Bunun için iki parçadan oluşan bu köy, “Hüdâvendigâr Livası Tahrîr Defterleri” adlı kaynak eserde “Kızıl Karyesi” olarak tescil olunmuştur. Daha sonraki yıllarda “Kızıl Karyesi”, Bursa Bey Sarayı çavuşlarından Dura Çavuş’a, Mustafa ve Ahmet çavuşlara –dirlik olarak- tahsis olunduğu için köyün” Kızıl” olan adı, “Çavuş” adıyla değiştirilmiştir.
Aksungur, Orhan Gâzî (1326-1361) devrinde ve 1358 yılında bağımsız bir topluluk halinde yaşamakta olan “Ankara Ahîleri”nin ilk defa, Osmanlı Devleti’ne bağlanmasını sağlamıştır. Ancak Orhan Gâzî’nin vefatı üzerine Ankara Ahîleri, Osmanlı Devleti ile yollarını ayırmışlardır.
Hüdâvendigâr Sultan I. Murad, “Ahî Reisi” sıfatıyla Ankara Ahîleri üzerine düzenlediği ikinci bir askerî harekât sonrasında Ankara Ahîlerini Osmanlı Devleti’ne ikinci defa bağlamıştır. Birinci askerî harekâtta olduğu gibi bu ikinci askerî harekâtta da Bursa Bey Saray Nâzırı Ak sungur’un önemli hizmetleri olmuştur.
AHİ DAĞI İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Ankara Ahîlerine karşı yapılan bu ikinci askerî harekât - İnegöl coğrafyası açısından- bazı somut neticeler doğurmuştur. Şöyle ki: Sefer dönüşünde Aksungur, Ankara çevresinde, Haymana ve Eskişehir civarında yaşayan Ahî geleneği’ne bağlı topluluklardan bir bölümünü İnegöl coğrafyasına intikal ettirerek onları, “Cebel-i Ermeniye” veya “Cebel-i Kırş” adı verilen sıradağların bulunduğu araziye iskân eylemiştir.
Söz konusu dağ silsilesinin doğu ucunda Ermeni Pazarı/Pazaryeri ilçesi bulunurken batı ucunda da Kestel/Ahî karyesi yer almıştır. Yapılan iskân sonrasında bu sıradağlar, “Ahî Dağı” adını almıştır.
Ankara fâtihi olarak da anılan Aksungur’a: “Eşkincilü mülk” olarak Koçi Karyesi/Sungur Paşa Köyü tahsis olunmuştur. Aksungur, kendisine eşkincilü mülk” olarak tahsis edilen bu köyde kervansaray, mescid ve bir de türbe inşâ ettirmiştir.
Kırşehir merkezli “Bâbî” ve “Ahî” gelenekleri, bu dönemde Doğu-batı istikāmetinde İnegöl coğrafyasını aşarak Bursa merkezine doğru ilerlemiştir. Turgut Alp ve oğlu İlyas Bey, Bâbî Geleneği’nin temsilcisi Geyikli Baba’nın yanında yer alırken Aksungur ve Bursa Bey Sarayı çavuşları, Ahîliğin temsilcisi olan Akbıyık Sultan Ahmed Şemseddin Efendi’nin yakınında yer almışlardır.
