Kasım Efendi eserini yazmadan önce başvurduğu kaynakları şöyle açıklar: “Yüce Allah’a hamd ederek ve de O’nun resûlüne salavât getirerek hemen telif çalışması yapmaya kararverdim;.önce kaynaklardaki bilgileri toplamaya ve derlemeye başladım. Kullandığım kaynaklar şunlardır:
1) Şira’tü’l-İslam:
Bu eser, Rüknü’l-İslam ve İmâmü’l-vai’z lakapları ile anılan ve de “İmam-Zâde”diye şöhret bulmuş olan Muhammed bin Ebû Bekir (öl. 573/1177) tarafından kaleme alınmıştır. Ardından da Molla Ya’kûp bin Seydi Ali (öl. 931/1525) ile Kurt Efendi diye şöhret bulan Şeyh Muhammed b. Ömer ( öl. 996/1588) tarafından “Mürşidü’l-İmâm İlâ Dâri’s-Selâm fî Şira’ti’l-İslam” adıyla bu kitap, şerh edilmiştir.
2) Tefsîru Ebi’l-Leys: Bu eser, Nasr bin Muhammed es-Semerkandî ( öl. 375 / 985) tarafından kaleme alınmıştır; halk arasında yayğın bir şöhrete sahiptir. Zeynüddin Kasım bin Muhammed Kutlu boğa (öl. 879/ 1474) tarafından içinde yer alan hadislerin tahrici yapılarak kaynakları gösterilmiştir. İbn-i Arap Şah (854 /1450) tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.
3) Tenbîhü’l-Gâfilîn: Bu eser, Nasr bin Muhammed es-Semerkandî (öl.375 / 985) tarafından kaleme alınmıştır; 94 bab olarak tertip edilmiştir. Muhammed bin Abdurrahman et-Tirmîzî ( öl. 1040/1630) tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Şeyh Bahâüddin Muhammed bin Muhammed el-Buhârî ( öl. 791 / 1389 ), ayrıca, “Tenbîhü’l-Gâfilîn” adıyla bir kitap daha yazmıştır.
4) El-Usûlü’l-Aşere: Bu risale, Şeyh Necmeddîn el-Kübrâ ( öl. 618 / 1221) tarafından kaleme alınmıştır. Başta “Ruhu’l-Beyan” sahibi İsmail Hakkı Bursavî olmak üzere bir çok kimse, bu risaleyi şerh etmiştir. “İbnü Noktacı” olarak şöhret bulan ve Noktacı Kasım Efendi’nin halifesi olan Muhyiddin Mehmed Karahisarî ( öl. 994 / 1585) tarafından da bu risaleye bir şerh yazılmıştır.
5) Er- Risâletü’l-Mekkiyye: Bu risâle, Şeyhu’l-İmâm, Kutbüddîn Abdullah bin Muhammed el-İsfahânî ( öl. 591 / 1195) tarafından kaleme alınmış “Esmâü’l-Hüsnâ” şerhidir. Bir çok şerhi olan “Esmâü’l-Hüsnâ”nın şerhlerinden bir diğeri de Seyyid Ali bin Şihâbüddin bin Muhammed el-Hemedânî’nin ( öl.786 / 1384 ) yaptığı şerhtir.
6) Enisü’l-Celîs Fi’t-Tecnîs: İş bu kitap, Şemîmü’l-Huliyyi’l-Halebî en-Nahvî diye şöhret bulmuş olan, Şeyh Ali bin Hasan ( öl. 601 /1204) tarafından kaleme alınmıştır.
7) Ravdatü’l- Ulemâ: İş bu kitap,Şeyh Ebû Ali Hüseyin bin Yahya el-Buharî ez-Zendevistî tarafından kaleme alınmıştır; ilk adı: Ravdatü’l- Müzekkîn’dir. Ayşî diye şöhret bulmuş olan Molla Muhammed et-Tirevî (öl. 1016 /1607) tarafından bu eser, muhtasar hale getirilmiştir.
8) Zehretü’r-Riyâd ve Nüzhetü’l-Kulûbi’l-Merad: Tâcü’l-İslâm Şeyhu’l-İmâm Süleyman bin Davûd es-Sicistînî tarafından kaleme alınan iş bu kitap, Farsça kaleme alınmış olan “Behçetü’l-Envâr min Hıffeti’l-Esrâr” isimli eserden Arapça’ya aktarılmıştır.
9) Envârü’l- Âşikîn: İş bu kitabın yazarı,“Ahmediye” müellifi Gelibolu’lu yazıcıoğlu Ahmed (öl. 860/1455) Bîcân’dır. Bu eser, “Muhammediye” yazarı Yazıcıoğlu Mehmed Bîcan’ın (öl. 855/1451) Arapça kaleme almış olduğu “Tercemetü Meâdi’zZamân” isimli eserin Türkçe tercemesidir. Diğer yandan Yazıcıoğlu Muhammed Bîcan da, 1449 yılında 9008 beyit halinde bu Arapça eserini “Muhammediye” adıyla Türkçe’ye aktarmıştır.
İlk baskısı 1845’te Kazan’da yapılan Muhammediye’nin daha sonraki yıllarda bir çok baskısı yapılmış ve bazı camilerde “Muhammediyehânlık” ciheti bile ihdâs olumarak bu kitap, mevlit tarzında okunmuştur. Türkçe “Envârü’l- Âşıkîn” kitabının da 1845 yılında ilk baskısı yapılmıştır.
RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan
Ayhan Talha Bayraktar