Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri isimli kaynak eserde görüldüğü üzere Orhan Gazi (1326-1361) , günümüzde Sinan Bey Camii adıyla anılan mabed karşısında yer alan Zaviyeli Mescid'de imamet ve hitabet hizmetlerini yapacak olan zata, İrmiyaz/Atışalanı mıntıkasında bir "hizmet dirliği" tahsis eylemiştir.
Yıldırım Beyazıt tarafından Cuma Camii ve Yıldırım Hamamı yapılıncaya dek -98 yıl boyunca- İnegöl'e ve İnegöl'lülere -sadece- bu "Zaviyeli Mescid" hizmet sunmuştur.
İkinci Osmanlı hükümdarı olan Orhan Gazi, imar faaliyetlerini -Bursa merkez olmak üzere- İznik, Bilecik, Yenişehir ve Yarhisar'da gerçekleştirmiştir. İnegöl coğrafyasında ise Baba Sultan Köyü'nde Geyikli Baba adına bir türbe ve bir de Cuma Camii inşa ettirmiştir. Bu nedenle İnegöl coğrafyasında, devlet eliyle gerçekleştirilen ilk mimari yapı, Baba Sultan Köyü'ndeki Geyikli Baba Türbesi ile Cuma Camii'dir.
İnegöl-Kasaba merkezindeki mimari yapılanma ise -yukarıdaifade olunduğu üzere Yıldırım Beyazıt ile başlamıştır. Yıldırım Beyazıt'den sonra İnegöl'ün mimari yapılanmasında en önemli adımı, takriben 60 yıl sonra, İshak Paşa, atmıştır.
İNEGÖL İSHAK PAŞA KÜLLİYESİ-1
Amasya kökenli fakat İnegöl doğumlu İshak Paşa, en geniş imaret ve külliyesini, İnegöl'de inşa ettirmiştir.
İnegöl, İshak Paşa'nın yaptırmış olduğu bu görkemli tesisler sayesinde şehirleşme açısından çok önemli bir aşama kaydetmiştir.
Çünkü İshak Paşa, inşa ettirdiği bu külliyenin yakın çevresine azatlılarından oluşan ve "İshak Paşa Cemaati" adı verilen bir san'atkar ve ticaret topluluğunu da iskan eylemiştir.
Bu durum, İnegöl'ün kaderinde büyük değişim meydana getirmiş. Ziraat ve hayvancılığın yanı sıra İnegöl halkının, ticaret ve san'ata yönelmesine vesile olmuştur.
TURGUTALP İNEGÖL MERKEZİNE YERLEŞMEDİ
Hatırlanacağı üzere İnegöl fatihi Turgut Alp, fetih sonrasında İnegöl Kasaba merkezine yerleşmemiş, kırsal kültür yapısını koruyarak Geyikli Baba'ya intisap eylemiş ve günümüzde; kendi ismiyle anılan ve türbe- mezarının bulunduğu Turgut Alp Köyü'ne yerleşmiştir.
Bu köy, ilk yıllarda Genci adıyla anıldığı gibi Işık adıyla da anılmıştır. Turgut Alp, sarayını da derin sempati duyduğu Geyikli Baba'nın yaşadığı Babaylar/Baba Sultan Köyü'nde inşa ettirmiştir.
İNEGÖL'E İLK TARİHİ ESERİ YILDIRIM BEYAZIT KAZANDIRDI
Evvelce işaret olunduğu üzere Yıldırım Beyazıt (1389-1402) zamanına kadar da devlet adına, İnegöl-kasaba merkezinde bir "zaviyeli mescid" dışında sosyal ve kültürel amaçlı her hangi bir tesis kurulmamıştır.
Hatırlanacağı üzere; İnegöl kasaba merkezinde devlet adına ilk sosyal ve kültürel tesis olarak Yıldırım Beyazıt, "Cuma Camii" ile "Yıldırım Hamamı"nı yaptırmıştır. Yıldırım Beyazıt'in, İnegöl coğrafyasında tesis eylediği ikinci sosyal ve kültürel bir tesis te "Kurşunlu Kervan Sarayı ve İmaret Mescidi"dir.
Bu tesislerin inşa tarihi, takriben 1396-97 yılıdır. İnegöl'ün fethi, 1299 yılında gerçekleştiğine göre -mimari yapılanma açı-sından- devlet, bir asır sonra ancak İnegöl'e, el atmıştır.
(DEVAM EDECEK)
