Merkez bankası herkes tarafından politikaları itibariyle yorum yapılan bir kurumumuz. Ekonominin gidişatında birinci derecede etki alanı olan Turkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası geçtiğimiz günlerde 2020 yılı para politikası raporunu yayınladı. Ben de raporu incelemek isteyenlere katkı sağlayabilmek adına bazı ekonomi terimlerini paylaşmak aynı zamanda da Merkez Bankasının nasıl etki yarattığını paylaşmak istedim. İnfografikte pratik olarak Merkez Bankası tarafından hazırlanan işleyişi görebilir ve başlıklarla da çokça tabir edilen kavramları irdeleyebilirsiniz.

Politika Faizi : Merkez Bankaları tarafından belirlenen, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranıdır. Merkez Bankaları bu faiz oranı üzerinden bankaların repo taleplerini karşılar. Bankalar ellerindeki tahvil ve bonoları teminat verip Merkez Bankalarından para alarak repo yaparlar. Böylece kendilerine fon oluşturmuş olurlar. En kaba tabirle "Faiz paranın fiyatıdır" diyebiliriz. (Politika faizi, yıl içinde genellikle aylık periyotlarda Para Politikası Kurulu toplantılarında açıklanır.) Nominal Faiz: Piyasada yer alan faiz oranlarıdır. Cari faiz oranı olarak da ifade edilebilir. İçerisinde enflasyonun etkisini yansıtmaz. Banka vb. kurumlar bu faiz oranı üzerinden kredi verirler. Genellikle yıllık faiz oranı olarak ifade edilir. Reel Faiz: Enflasyonun etkisini içeren faiz oranıdır. Nominal ve ya Efektif faiz oranı üzerinden hesaplanabilir. Yükselen fiyatlar karşısında ne kadar faiz kazanıldığını daha gerçekçi bir şekilde ortaya koyar. Mantığını kavramak için yıllık 2TL kazandığınızı düşünün ve ekmeğin 1TL olduğunu varsayalım. Diğer yıl %50 bir enflasyon söz konusu olsun. Bu durumda ekmek 1,5TL olacak ve sizin tasarrufunuz 1TL'den 50krş'a düşecektir. Likidite; Piyasada işlem gören herhangi bir varlık veya kıymetin piyasa fiyatını etkilemeden alınıp satılabilmesinin ölçütüdür. Geç Likidite Penceresi; Geç Likidite Penceresi (GLP), Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın (TCMB) son borç veren makam olarak, gün sonu ödeme sistemlerinde oluşabilecek sorunların önüne geçmek amacıyla bankalara verdiği limitsiz vadeli TL borçlanma imkanı ve aynı koşullarda TL borç verme imkanıdır. Gecelik ve geçici bir uygulamadır.Geç Likidite Penceresi, gecelik vadede gün sonunda, yani 16:00-17:00 saatleri arasında; zorunlu karşılıkların tesis süresinin son iş gününde ise 16:00-17:15 saatleri arasında gerçekleşir Opsiyon; Belirli bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi önceden belli bir vade ve fiyattan alma-satma hakkı veren kontratlardır. Volatilite; Finansal piyasalarda belirli bir ürünün belirli bir zaman içerisinde fiyatında yaşanan oynaklığıdır.. Genellikle belirsizliğin arttığı dönemlerde volatilite yüksek olur. Reeskont; İskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı (iskonto) el değiştirmiş olan kıymetlerin yeniden bir bedel karşılığı (reiskonto) el değiştirmesini ifade eder. Baz Etkisi; İki farklı dönemin, birbirine karşı değişimleri hesaplanır. Bu hesaplamada, yaşanan değişime karşın, bir dönem referans noktası olarak alınır. Referans alınan dönemde, normalden çok farklı şekilde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olduğunda, bu değişimin hesaplandığı döneme olan etkisi Baz Etkisi olarak adlandırılmaktadır.