Böcek yemek söz konusu olunca çoğumuz iğreniriz. Bir zamanlar insanların beslenme listesinde yer alan hala da bazı ülkelerde menüde yer alan böcekler, modern zamanlarda çoğumuz için sadece birer iğrenç varlık.
Ancak böcekler, yüksek protein değerleri ve çevresel faydalarıyla yeniden gündemde. Avrupa Birliği'nin cırcır böceği tozunu gıda maddeleri içinde kullanma kararı, bu tabuyu yıkabilir mi?
Hangi hayvanlara böcek denir?
Böcekler (insecta), omurgasız hayvanlar grubuna girer. Vücutları üç bölümden oluşur: baş, göğüs ve karın. Altı bacakları, antenleri ve genellikle kanatları vardır. Arılar, karıncalar, çekirgeler, kelebekler, böcek sınıfına girer.
- Böcekler, eklembacaklılar (Arthropoda) şubesinin Insecta sınıfına ait hayvanlardır.
- Genel olarak, altı bacaklı, üç vücut bölümüne (baş, göğüs, karın) sahip ve genellikle kanatları olan hayvanlar böcek olarak adlandırılır.
- Örnek olarak karıncalar, sinekler, kelebekler, arılar, çekirgeler ve hamam böcekleri verilebilir.
Kültürden Kültüre Tercihler Değişiyor
İnsanların gıda tüketim alışkanlıklarını, kalori değerleri ve beslenme dengesi değil, inançlar, örf,adet ve gelenekler belirlemiştir. Kültürden kültüre yiyecek ve içecek tercihi değişebilmektedir.
İslam'ın da yiyecek ve içecekler konusunda koyduğu çok önemli ölçüler vardır. Yazımızın sonunda yemekler ve içecekler konusunda bu ölçüleri paylaşmaya çalışacağız.
Hangi böcekler yenir?
- En yaygın tüketilen böcekler arasında çekirgeler, cırcır böcekleri, un kurtları, bambu kurtları, termitler ve bazı tırtıl türleri bulunur.
- Örnek olarak Çin'de çekirge, Tayland'da cırcır böceği, Meksika'da çekirge, Afrika'da termit ve tırtıl yenmektedir.
Dünya genelinde 2.000’den fazla yenilebilir böcek türü bulunur. Bunlardan bazıları:
-
Çekirge
-
Cırcır böceği
-
Un kurdu (mealworm)
-
Karınca
-
Balmumu kurdu
-
Böcek larvaları (özellikle palmiye kurdu gibi)
-
Böcek yumurtaları (bazı türler)
Hangi böcekler yenmez? Yenmesi zararlı olan böcekler nelerdir?
Bazı böcekler toksik, zehirli veya hastalık taşıyıcı olabilir. Bunlar:
-
Zehirli tırtıllar ve örümcekler
-
Böcek ilaçlarına maruz kalmış ev böcekleri
-
Zehirli savunma mekanizması olan böcekler (örneğin bazı tür uğur böcekleri)
-
Hamam böceği gibi temizlik açısından sorunlu türler
- Zehirli veya toksik olan böcekler kesinlikle yenmemelidir.
- Parazit taşıyan veya hastalık bulaştırma riski olan böceklerden de uzak durulmalıdır.
- Örnek olarak zehirli örümcekler, akrepler, bazı tırtıl türleri ve hastalık taşıyan sinekler sayılabilir.
- Bazı böceklerin tüketilmesi alerjik reaksiyonlara veya sindirim sorunlarına yol açabilir.
Böcekler de bir besin kaynağı mı?
Böcekler bol miktarda protein içeriyor. Böcekler yağsız sığır etinden daha az yağ içerirler,
içlerinde bol miktarda kalsiyum, demir, çeşitli mineraller ve vitamin vardır.
Böcekler yüksek protein, sağlıklı yağlar, lif, demir, çinko ve B12 vitamini içerir. Örnek:
| Böcek Türü | Protein Oranı (100 gr'da) | Diğer Besinler |
|---|---|---|
| Çekirge | %60-70 | B12, demir |
| Un kurdu | %50 | Omega-3 |
| Cırcır böceği | %60-65 | Lif, çinko |
Böcekler, özellikle çekirgeler, örümcekler ve karıncalar, protein açısından oldukça zengin.
Örneğin, çekirge %50-75,
örümcek %64
ve karınca %24 protein içerirken,
tavuk %23,
balık %21,
sığır eti %20
ve kuzu eti ise %17 protein barındırır.
Bu yüksek protein değerleri, böcekleri potansiyel bir gıda kaynağı olarak ön plana çıkarıyor. Ancak....
Böcek yemenin çevresel faydaları var mı?
Evet. Böcek tüketimi:
-
Sera gazı salınımını azaltır
-
Az su ve alan gerektirir
-
Hayvansal üretime göre daha sürdürülebilir
-
Gıda atıklarıyla beslenebilirler → Döngüsel ekonomi için uygun
Böceklerin yetiştirilmesi, geleneksel hayvancılığa kıyasla çok daha az çevresel etkiye sahip. Daha az su tüketimi, daha düşük karbon ayak izi ve daha az yem gereksinimi, böceklerin çevre dostu bir alternatif olmasını sağlıyor.
Eğer insanlık böcek yeme alışkanlığına kavuşabilseydi, besi hayvancılığı için ayrılan araziler bugün orman olarak korunabilecekti. Ancak...
Dünya çapında böcek tüketimi ne durumda?
Dünya genelinde 2 milyar insan düzenli olarak böcek tüketiyor.
-
Tayland: Sokak lezzetlerinde yaygın
-
Meksika: Chapulines (çekirge kızartması) popüler
-
Çin: Akrep, ipekböceği larvası yenir
-
Afrika ülkeleri: Besin kaynağı olarak sıkça tüketilir
-
Hollanda: Süpermarketlerde un kurdu ürünleri satılıyor
Halihazırda dünyada 500'e yakın böcek türü gıda olarak tüketiliyor ve bu türlerin %40'ı Meksika'da üretiliyor.
Avrupalılar böcek yeme konusunda tereddütlü olsa da, Afrika, Asya ve Orta Amerika'da birçok böcek türü geleneksel mutfakların vazgeçilmez bir parçası.
Afrika'da değişik çekirge türleri ve iri kelebek tırtılları yenir. Tayland'da bir tür iri su böceği, Yeni Gine'de ağustos böceği, Japonya'da kızartılmış yaban arısı, soslarla karıştırılıp yenmektedir.
Karasinekler ve hamamböcekleri gibi böcekler çoğunlukla bakteri taşırlar, bunların yenmesi zararlıdır.
Gerçek şuki bütün böcekler parazit taşıdıklarından, iyi bir temizleme ve pişirme yapılmadığında insana zarar verirler.
Tüylü böcekler boğazı tahriş eder, renkli böcekler ise çoğunlukla zehirlidir. Tecrübe edilmeyen ve uzmanları tarafından onaylanmayan böcekler yenildiğinde kişiyi zehirleyebilir, başka sağlık sorunlarına da yol açabilir.
Avrupa'da Böcek yeniyor mu?
Avrupa'da gıda olarak böcek tüketimi yeni bir olgu olmakla birlikte, Avrupa Birliği'nin cırcır böceği tozunun gıda ürünlerinde kullanımına onay vermesi, bu tabunun yıkılmasında önemli bir adım olarak görülüyor. Bu kararla birlikte, kriket unu içeren ürünlerin üretimi ve tüketimi Avrupa'da artabilir.
Gelecekte Böcekler, yüksek besin değerleri ve çevresel faydalarıyla, gelecekte soframızda yer alabilir. Avrupa Birliği'nin bu adımı, böceklerin gıda olarak kullanımını normalize edebilir ve belki de bir gün, cırcır böceği tozu içeren bir makarnayı hiç düşünmeden tüketebiliriz. Avrupa’da böcek yeme alışkanlığı yeni yeni gelişiyor, özellikle:
-
AB, 2021'den itibaren yenilebilir böcekleri “gıda” olarak onayladı.
-
Onaylanan bazı türler:
-
Sarı un kurdu
-
Çekirge
-
Cırcır böceği
-
Özellikle Hollanda, Belçika ve Almanya bu konuda öncü ülkeler.
İslam dinine göre Böcek Yemek caiz mi?
İslam dini temel ölçü olarak insana zararlı olan, sağlık yönünden zararlı olan, pis, iğrenç kabul edilen tüm yiyecek ve içecekleri yasaklamıştır.
Bu konuda da Müslümanın temel ölçüsü Kuran-ı Kerim ve Peygamberimizin sünnetidir.
Yüce Allah (c.c.) Kuran-ı Kerim'de şöyle buyurur: “Allah size murdar eti leşi, kanı, domuz etini ve Allah’tan başkası adına kesilmiş olanı haram kıldı…” (el-Bakara, 2/173).
Hz. Peygamber’in (s.a.s) helal ve haramları açıklama ve bildirme hususundaki görevi ile ilgili olarak Kuran-ı Kerim'de şöyle buyrulmaktadır: “…Peygamber onlara iyiliği emreder ve onları kötülükten sakındırır; yine onlara temiz olan şeyleri helal, pis olan şeyleri de haram kılar…” (A’raf, 7/157)
Bir rivâyette Ashab-ı Kiram efendilerimiz şöyle haber vermektedir: “Resûlullah (s.a.s.) azı dişi bulunan yırtıcı hayvanların ve pençesiyle avlanan yırtıcı kuşların etlerinin yenmesini yasaklamıştır.” (Müslim, Sayd, 15-16)
İslam dininde bazı böcekler helal kabul edilir. Ancak haşarat olarak da isimlendirilen böcekler, yani toprak içinde yuvası olan küçük hayvanlar, helal değildir.
İşte dinimize göre yenilmesi caiz olmayan hayvanlar; Domuz, azı dişleri ve penceleri ile beslenen leş yiyici vahşi hayvanlar, Fare, akrep, yılan çeşitleri, kertenkele, timsah, kene, semender, kurbağa, kaplumbağa, salyangoz, arı, sivrisinek, karasinek, köstebek, kirpi, tahtakurusu, bit, pire vb
Kirpi, Kertenkele, Çekirge Yenir mi?
Şafii ve Maliki mezheplerinde kirpi ve kertenkele yenebiliyor.
İslamiyet'te, toprak içinde yuvası olan küçük hayvanlar haricinde, cırcır böceği ve çekirge gibi bazı böceklerin tüketimi serbest bırakılmıştır.
Diyanet İşler Başkanlığı, çekirge yemenin dinimizde bir sakıncası olmadığını açıklamış, bu canlılar helal hayvanlar grubunda yer almaktadır.
Yengeç, ıstakoz, karides, kalamar ve midye gibi ürünlerin üretimi ve tüketimi helal kabul edilmiştir.
Böcek Yeme Kültürü Hakkında İlginç Bilgiler
🐛 1. Böcek yeme alışkanlığı 10.000 yıl öncesine dayanıyor
Arkeolojik kazılarda, Afrika ve Güney Amerika’daki eski yerleşimlerde böcek kalıntılarına rastlandı. Bu, insanların avcı-toplayıcı dönemlerinden beri böcek yediğini gösteriyor.
🍽️ 2. Kutsal metinlerde bile geçiyor
-
İncil'de, Yahya Peygamber’in çekirge ve bal yediği yazılıdır.
-
İslam kaynaklarında da çekirgenin yenebileceği belirtilir.
🎉 3. Bazı ülkelerde özel böcek festivalleri var
-
Tayland’da ve Meksika’da her yıl “böcek festivalleri” düzenleniyor.
-
Özellikle kızartılmış çekirge, akrep ve karınca yumurtaları stantlarda servis ediliyor.
🐜 4. Eski uygarlıklar da böcek yerdi
-
Aztekler, karınca yumurtalarını “zenginlerin havyarı” olarak görürdü.
-
Afrika’daki bazı kabileler, termitleri yağda kızartarak yerdi.
🇯🇵 5. Japonya’da geleneksel bir böcek yemeği var
Japonya’nın bazı kırsal bölgelerinde hâlâ “Inago no tsukudani” isimli geleneksel yemek yapılır. Bu yemek, soya sosunda pişirilmiş çekirgelerden oluşur.
🏰 6. Orta Çağ’da Avrupa’da da böcek yeniyordu
-
Özellikle fakir köylüler, çekirge ve tırtıl gibi böcekleri kış aylarında protein kaynağı olarak tüketirdi.
-
Zamanla bu alışkanlık terk edildi ama modern gıda krizleriyle yeniden gündeme geldi.
-
Yunanlılar ağustos böceği yemenin zarafet göstergesi olduğunu düşünmektedir.
-
Osmanlı döneminde ise Nevruz zamanı hazırlanan macuna, kırmızı renk veren kırmızı böcek larvası ilave edilmiştir.
🌍 7. UNESCO ve FAO, böcek yemeyi teşvik ediyor
Birleşmiş Milletler’e bağlı Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 2013’te yayımladığı raporda böceklerin geleceğin gıdası olduğunu açıkladı.
🎬 8. Popüler kültürde yer aldı
-
Discovery Channel’ın “Man vs. Wild” programında Bear Grylls böceklerle hayatta kalmayı gösterdi.
-
“Lion King / Aslan Kral” filmindeki Timon ve Pumbaa sahnesinde, böcekler adeta “şeker gibi” sunuldu.
Günümüzde Böcek Yeme:
- Son yıllarda, böcek yeme, sürdürülebilir bir besin kaynağı olarak yeniden ilgi görmeye başlamıştır.
- Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), böceklerin yüksek besin değerine sahip olduğunu ve çevre dostu bir protein kaynağı olduğunu vurgulamaktadır.
- Böcekler, geleneksel hayvancılığa göre daha az su, toprak ve enerji gerektirir ve daha az sera gazı salınımına neden olur.
- Böcekler günümüzde ise "yeni suşi" olarak ifade edilmektedir.
Yaygın olarak tüketilen böcek türleri:
- Çekirgeler
- Karıncalar
- Termitler
- Bambu kurtları
- İpek böcekleri
- Ağustos böcekleri
İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!
Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!
Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!
Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!
