1520 yılında yapılan tahrîr ve sayımda ise İnegöl, 3 mahalleden oluşmuştur. Bunlar, sırasıyla: “Sinanbey Mahallesi” ki (bu mahallenin eski adı, Merkez mahallesi) dir.
İkinci mahallenin adı değişmemiştir; yine “Cami Mahallesi” olarak tescili yapılmıştır. Üçüncü mahalle, “Yenice Mahallesi” dir ki bu mahalle, 1487 yılı sayımında köy statüsünde, bir diğer ifadeyle, mücavir alanda bulunduğu için yapılan sayıma dahil edilmemiştir.
Söz konusu bu yeni mahalle, Noktacı Kasım Efendi ve de İnegöl’ün timar sahibi Hamzabeyoğlu Derviş Mehmed Bey ile çok yakından ilgilidir. Zira burada Derviş Mehmed Bey’in özel mülkü olan bir bahçesi vardır.
Diğer yandan fetih sonrasında Turgut Alp’in oluşturduğu emniyyet ve güvenlik güçlerinin konuçlandığı “Diğrîhî Çayırı” ve “İrmiyâz” adıyla anılan “Atış-Alanı” da buradadır. İlerideki bahislerde görüleceği üzere Noktacı Kasım Efendi Tekkesi de burada tesis olunacaktır.
70 Tarihsel Kimliği Açısından B- 1520 yılında İnegöl: “Merkez –Sinanbey Mahallesi”nde oturan ve de vergi yükümlüsü olan hane sayısı, 29’u evli ve 21’i bekâr olmak üzere üzere (29+21=50) hanedir. Usûlen her hanede, beş kişinin bulunduğu hesap edildiğinde 1520 yılında İnegöl “Merkez –Sinanbey Mahalle” nüfûsu, (50x5= 250) kişidir.
“Cami Mahallesi” ne gelince bu mahallede oturan ve de vergi yükümlüsü olan hane sayısı, 25’i evli ve 21’i bekâr olmak üzere toplam hane sayısı, (25+21= 46) hanedir. Usûlen her hanede beş kişi bulunduğu hesap edildiğinde, 1520 yılında “Cami Mahallesi”nin nüfûsu, (46x5= 230) kişidir.
“Yenice Mahalesi” ise 1520 yılında burada oturan ve de vergi yükümlüsü olan hane sayısı, 23’ü evli ve 8’i bekâr olmak üzere toplam hane sayısı, (23+8= 31) dir.
Usûlen hane sayısı, beş ile çarpıldığında”Yenice Mahallesi”nin toplam nüfûsu 1520 yılında (31x5=155) kişidir. 1520 yılında yapılan sayımda İnegöl’de “Hilâfü’l-mille” diye nitelenen ve Müslüman olmayan 3 hane, vergi yükümlüsü olarak tescil olunmuştur ki usûlen beş ile çarpıldığında 1520 yılında İnegöl’de 15 gayr-i Müslim kişinin bulunduğu anlaşılmaktadır.
Ortaya konan bu veriler değerlendirildiği zaman 1520 yılında İnegöl’de 3 mahallede yaşayan toplam nüfûsun: (250+230+150+15=650) kişi olduğu anlaşılmaktadır.
Timar sahibinin topladığı vergi miktarı da yıllık: 11 100 Akça’dır. C- 1573 yılında İnegöl: Bu yıl içinde yapılan sayımda da İnegöl, 3 mahalledir. Ayrıca bu yıla âit sayımda “İmâret-i İshak Paşa ve Ehl-i Vezâif” diye nitelenen bir cemâat de vergi mükellefi olarak tescil edilmiştir.
Bir evvelki sayımda “Hilâfü’lmille” diye nitelenen gayr-i Müslim vergi yükümlüsü, bu sayımda görülmemektedir.
Merkez-Sinanbey Mahallesi’nde oturup da vergi yükümlüsü olan hane sayısı, 41’i evli ve 50’si bekâr olmak üzere toplam hane sayısı, (41+50= 91)dir.
Usûlen beş ile çarpıldığında 1573 yılında”Merkez-Sinanbey Mahallesi”nde toplam nüfûs, (91x5=455) kişidir.
RECEP AKAKUŞ hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan
Ayhan Talha Bayraktar