Ölünün sağlığında yerine getiremediği oruç borçları, öldükten sonra borç olarak kalır mı? Yakınları bu borcu ödemek isterlerse ne yapmaları lazım.
İslam fıkhında bu konuda İskat-ı savm diye bir uygulama var. İskât-ı savm, ölünün üzerinde kalan oruç borçlarının fidye ödenerek giderilmesi anlamına gelir.
Dinî bir kavram olan iskât, kişinin yaşarken çeşitli sebeplerden dolayı eda edemediği oruç, adak ve keffaret gibi yükümlülüklerin, ölümünden sonra ödenen fidye ile kaldırılmasını ifade eder.
Oruç Borçlarının Fidye ile Düşürülmesi nasıl olur?
Kur'an Ayetinde Fidye Emri var:
"Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir yoksul doyumuna yetecek kadar fidye öder." (el-Bakara, 2/184)
"Fakihlerin çoğunluğu, yukarıdaki âyet-i kerîmeden hareketle, mazeretli veya mazeretsiz oruç tutmamış ve kaza etmeden vefat etmiş olan kimselerin oruç borçları için de fidye ödeneceğini, hatta bu kimselerin bu konuda vasiyette bulunmaları gerektiğini ifade etmişlerdir.
Çünkü fidyenin gerekçesi, oruç tutmaktan aciz olmaktır. Ölen kimse de oruç tutmaktan mutlak surette acizdir. "
Başta Şâfiî mezhebi olmak üzere bazı görüşlere göre ise bir kimse imkânı olduğu hâlde fidyeyi vermeden ölürse vasiyete de gerek olmaksızın bıraktığı mirastan ödenir. Zira onun fidye ödemesi, hasta ve yolcunun orucu kaza etmesi gibidir."
Din İşleri Yüksek Kurulu 12.07.2017
Bu ayete göre, sağlık sebepleri başta olmak üzere oruç tutmaya güç yetiremeyen kişiler, her bir gün için bir yoksul doyumuna yetecek kadar fidye ödemekle yükümlüdürler.
Ayet, hayatta iken sağlık durumu oruç tutmaya müsaade etmeyen kişilere bu orucun borcunu ödeme imkanı tanırken, vefat etmiş kişilerin oruç borçlarına ilişkin uygulamalar da din âlimleri kıyas yaparak ölünün de fidye ile oruç borcunun ödenebileceğini söylemişlerdir.
Fakihlerin çoğunluğu, sağlık mazereti olsun veya olmasın, hayatı boyunca oruç tutmamış ve kaza etmeden vefat eden kişiler için de fidye ödenebileceğini belirtmişlerdir. Bir fidye bir fitre miktarıdır.
Bazı mezhepler ise, imkânı olmasına rağmen oruç borçlarını fidye ile kapatmayan kişilerin borçlarının, mirasından ödenmesi gerektiğini savunmuştur.
Iskat-ı Savm uygulaması özellikle sağlık sebepleri ile oruç tutamayan veya hayatını kaybeden Müslümanlar için önemli bir kolaylık sağlamaktadır. İskât-ı savm uygulaması, ölen kişinin ahirette huzura kavuşabilmesi için de önemli bir fırsat sunmaktadır.
Ölen anne babası ve büyükleri için hayır yapmak isteyenler, Ramazan ayında onlar adına, onlar adına niyet ederek fitre ve fidye verebilirler.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
