Hatırlanacağı üzere Kurtuluş Savaşı’nın başladığı dönemde İnegöl, genel idare yönünden, Ertğrul Sancağı’nın merkezi olan Bilecik’e bağlı bulunuyordu.
Çünkü 1885 yılında Sultan II. Abdülhamit devrinde ülke çapında yapılan genel idârî yapılanma sırasında Bilecik merkezli Ertuğrul Sancağı oluşturulmuştur.
Söğüt, Bozhöyük ve Şalpazarı ilçelerinin yanı sıra Yenişehir ve İnegöl ilçeleri de Bilecik’e bağlanmıştır.
İnegöl’ün Bilecik’e bağlılığı, 1926 yılına kadar devam etmiştir. Bu nedenle Kurtuluş Savaşı’nın İnegöl’e yansımaları incelenirken bu durum göz önünde bulundurulmalıdır.
İdârî yönden İnegöl’ün Bilecik bağlantısı, 41 yıl sürmüş ise de yukarıda işaret olunduğu üzere ticârî ve ekonomik açıdan İnegöl’ün Bursa bağlantısı, hiç kesilmemiştir.
Hatırlanacağı üzere Kurtuluş Savaşı’nın -psikolojik açıdan- başlangıç noktası, 15 Mayıs 1919’da Yunan ordusunun İzmir’i işgal etmesidir. Yapılan bu işgale karşı Anadolu’da gösterilen ilk toplu millî reaksiyon da 16 Mayıs 1919 günü 5000 (beş bin) kişinin katılımıyla gerçekleşirilen İnegöl’deki halk mitingi olmuştur.
Ardındanda 16 Ağustos 1919’da Redd-i İlhak cemiyetlerinin birleştirilmesi ve yapılacak millî mücadelenin yol haritasının çıkarılması için Manisa’nın Alaşehir İlçesi’nde toplananve dört gün süren kongredir ki bu kongreye İnegöl’ü temsil etmek üzere Ethem Efendi ile Mazlum Bey, gönderilmiştir.
8 Temmuz 1920’de Yunan ordu birlikleri, fazla bir direniş ile karşılaşmadan
Bursa’yı işgal etmiştir. Bekir Sami Bey’in komutasında teşekkül ettirilmiş olan Kuvây-ı Milliye güçleri, hem sayıca hem de teçhizat ve donanım itibariyle yeterli olmadığından işgal kuvvetlerine karşı yeterli direnişi gösterememiş; Bekir Sami Bey, İnegöl üzerinden, Sakarya-Kütahya savunma hattına doğru geri çekilmiştir.
Bursa’yı işgal eden Yunan birlikleri, İnegöl coğrafyasına doğru ileri harekâtını sürdürmüş, Aksu-Dimboz hatını tutarak burada yer alan “Çatal Tepe”de karargahını kurarak yapacağı ileri harekât için derhal istihbarat çalışmalarına başlamıştır.
5 Ocak 1921 gününe kadar istihbarat çalışmalarını sürdüren Yunan askerî birlikleri, 6 Ocak 1921 günü ileri harekâta başlamıştır. Harputlu yüzbaşı Avni Bey’in komutasında 86 kişilik bir milis kuvveti, İnegöl’ün işgaline karşı direnmiş ise de bunlardan 36 kişi, yaralanmış; komutanları yüzbaşı Avni Bey dahil 50 kişi de İnegöl’ün Bursa çıkış yolu üzerinde ve “Gazhane Mevkii”nde şehit düşmüştür.
Yunan askerî birlikleri, 5 Ocak 1921 günü İnegöl’ü –fiilen- işgal ederek Kurşunlu üzerinden ileri harekâtını sürdürmüş; Sakarya - Kütahya hattında tesis edilmiş olan Türk savunma hattına dayanmıştır.
6-14 Ocak 1921 günlerinde İnönü –İlçe toprakları üzerinde yapılan kanlı bir muharebeden sonra Yunan kuvvetleri, geri çekilmiş ve İnegöl’ü de tahliye ederek Aksu-Dimboz savunma hattında yer alan “Çatal Tepe”deki karargahlarına dönmüştür.
RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan
Ayhan Talha Bayraktar