Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan 2024 Gelir Dağılımı İstatistikleri, toplumdaki gelir dağılımı eşitsizliği ve gelir artışlarına dair önemli bilgiler sunuyor. Bu verilere göre, Türkiye'de gelir dağılımındaki eşitsizlik bir önceki yıla kıyasla hafif azalma gösterse de, toplumun en zengin kesimi hala en büyük geliri elde etmeye devam ediyor. Bu haber, ülke genelindeki gelir dağılımı ile ilgili genel bir bakış sunacak ve bölgesel farkları da inceleyecek.
Gelir Dağılımındaki Eşitsizlik ve Gini Katsayısı
Gelir dağılımı eşitsizliğinin ölçüldüğü Gini katsayısı, 2024 yılı itibarıyla 0,413 olarak tahmin edildi. Gini katsayısı, gelir dağılımındaki eşitsizliğin derecesini gösteren bir ölçüttür; sıfıra yaklaştıkça eşitlik artarken, bir'e yaklaşınca eşitsizlik daha belirgin hale gelir. 2024’teki değer, bir önceki yıla kıyasla 0,007 puanlık bir azalmayı işaret ediyor. Bu, Türkiye’de gelir eşitsizliğinde küçük bir iyileşme olduğunu gösteriyor ancak hala yüksek seviyelerde kalmaya devam ettiğini de vurguluyor.
Gini katsayısı, sosyal transferler hariç tutulduğunda ise 0,476’ya yükseliyor. Sosyal transferler, emekli maaşları ve diğer sosyal yardımları içeriyor ve bu yardımların gelir dağılımı üzerindeki etkisini gözler önüne seriyor.
Yüksek Gelirli Grubun Payı Azaldı, Düşük Gelirli Grubun Payı Arttı
En yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay, 2023 yılına göre 0,6 puan azalarak %48,1'e geriledi. Buna karşın, en düşük gelire sahip %20'lik grubun aldığı pay %6,3'e yükseldi. Bu, düşük gelirli kesimlerin gelir artışlarından daha fazla pay aldığı ancak hala gelir eşitsizliğinin devam ettiği anlamına geliyor.
Yıllık Ortalama Gelir Artışı
Türkiye'de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri, 2024 yılı itibarıyla %106,9 artarak 374 bin 899 TL oldu. Bu artış, ülke ekonomisindeki büyüme ve kişi başına düşen gelirin arttığına işaret etse de, gelir dağılımındaki eşitsizliği tam anlamıyla ortadan kaldırmamaktadır.
Bir başka dikkat çeken veri ise yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirinin %108,3 artarak 187 bin 728 TL’ye çıkmasıdır. Bu artış, genel gelir seviyesindeki yükselmenin yanı sıra hanehalkı gelirlerinin nasıl dağıldığına dair de bilgi veriyor.
Gelirin Kaynağı ve Dağılımı
Toplam gelir içerisinde en yüksek payı maaş ve ücret gelirleri aldı. 2024 yılında, maaş ve ücret gelirinin toplam gelir içindeki payı %48,8 olarak gerçekleşti. Bunu, %20,8 ile müteşebbis geliri ve %17,8 ile sosyal transfer gelirleri izledi. Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki payı ise %17,5 olarak belirlendi.
Özellikle sosyal transfer gelirleri, emekli ve dul-yetim maaşlarının bu gelir kalemindeki payı, %87,6 oranına ulaştı. Yani, sosyal transferlerin büyük bir kısmı emeklilere ve dul-yetim maaşı alanlara yönlendirilmiş durumda.
Eğitim Durumuna Göre Gelir Dağılımı
Eğitim seviyesi ile gelir arasındaki ilişki de gözlemlenen önemli bir başka konu. Yükseköğretim mezunlarının yıllık ortalama esas iş geliri 309 bin 721 TL olarak kaydedildi. Lise mezunları ise 240 bin 470 TL gelir elde etti. Lise altı eğitimlilerde ise bu rakam 168 bin 407 TL’ye düşerken, bir okul bitirmeyenlerin ortalama yıllık geliri 106 bin 478 TL olarak belirlendi. Bu, eğitim seviyesinin yükselmesiyle birlikte gelirde de önemli bir artış yaşandığını gösteriyor.
Sektörel Gelir Dağılımı
Sektörler bazında değerlendirildiğinde, en yüksek yıllık gelir hizmet sektöründe elde edildi ve bu rakam 242 bin 299 TL oldu. En düşük yıllık gelir ise tarım sektöründe gerçekleşti, bu sektördeki yıllık ortalama gelir 153 bin 773 TL olarak belirlendi. 2024 yılında, inşaat sektöründe en yüksek gelir artışı yaşandı ve %115,4 oranında bir artış görüldü. Bunun yanı sıra sanayi sektöründe %102,0 artış, hizmet sektöründe ise %100,2 artış gözlemlendi.
Bölgesel Gelir Farkları
Gelir dağılımındaki farklılıklar yalnızca sektörel ya da eğitim düzeyine göre değil, aynı zamanda bölgesel olarak da belirginleşiyor. 2024 yılı itibarıyla, en yüksek yıllık ortalama gelir TR10 (İstanbul) bölgesinde gerçekleşti ve bu bölgeyi TR51 (Ankara) ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgeleri izledi. En düşük gelir ise TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde elde edildi. Bu da bölgesel eşitsizliklerin devam ettiğini, özellikle doğu ve güneydoğu bölgelerinin düşük gelir seviyelerinde kalmaya devam ettiğini gösteriyor.
2024 yılı gelir dağılımı verileri, Türkiye'deki gelir eşitsizliğinin hala önemli bir sorun teşkil ettiğini ancak son yıllarda yapılan sosyal transferler ve ekonomik iyileşmeler ile düşük gelirli kesimlerin gelir artışlarından daha fazla pay aldığına işaret ediyor. Eğitim seviyesi ve sektörel farklılıklar gelir artışlarında önemli bir rol oynamaktadır. Bölgesel eşitsizlikler ise hala çözülmesi gereken önemli bir mesele olarak gündemdeki yerini koruyor. Ekonomik büyümeye paralel olarak gelir eşitsizliğinin azaltılması için daha fazla politika geliştirilmesi gerektiği de bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor.
