Türkiye'nin genç nüfusu, toplumsal yapının ve geleceğin önemli bir parçasını oluşturuyor. TÜİK'in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre 2023 yıl sonu itibarıyla, Türkiye nüfusu 85 milyon 372 bin 377 kişiye ulaştı ve bunun 22 milyon 206 bin 34'ünü, yani %26,0'sını çocuklar oluşturdu. Bu çocuk nüfusun %51,3'ü erkek çocuklardan, %48,7'si ise kız çocuklardan oluşuyor. 1970'te nüfusun %48,5'ini çocuklar oluştururken, bu oran 1990'da %41,8'e ve 2023'te %26,0'a düştü. Geleceğe yönelik projeksiyonlar ise çocuk nüfus oranının azalmaya devam edeceğini gösteriyor; 2030'da %25,6, 2040'ta %23,3, 2060'ta %20,4 ve 2080'de %19,0 olması bekleniyor.
Avrupa ile Karşılaştırmada Türkiye’nin Farkı
Avrupa Birliği (AB) üye ülkelerindeki çocuk nüfus oranları incelendiğinde, 2023 yılında AB ortalaması %18,0 iken, Türkiye'nin %26,0 oranıyla Avrupa ülkelerinden daha yüksek bir çocuk nüfusuna sahip olduğu görülüyor. İrlanda %23,4 ile AB ülkeleri arasında en yüksek çocuk nüfus oranına sahip ülke olurken, Fransa %21,1 ve İsveç %20,9 ile onu takip ediyor. AB ülkeleri arasında en düşük çocuk nüfus oranına sahip ülkeler ise Malta (%15,1), İtalya (%15,4) ve Portekiz (%15,9) olarak öne çıkıyor.
İller Bazında Çocuk Nüfus Oranlarında Şanlıurfa Zirvede
Türkiye’de iller bazında çocuk nüfus oranlarına bakıldığında, 2023 yılında %44,4 ile Şanlıurfa en yüksek çocuk nüfus oranına sahip il olarak dikkat çekiyor. Şırnak %40,5 ile ikinci, Ağrı %38,2 ve Muş %38,2 ile üçüncü sırada yer alıyor. Buna karşın, en düşük çocuk nüfus oranı %16,5 ile Tunceli’de bulunurken, Edirne %17,5 ve Kırklareli %18,3 ile onu izliyor.
Hanelerde Çocuk Bulunma Oranı ve Aile Yapısı
ADNKS verilerine göre 2023 yılında toplam hanehalkı sayısı 26 milyon 309 bin 332'ye ulaştı ve bu hanelerin %43,6'sında 0-17 yaş grubunda en az bir çocuk bulunuyor. Çocuk bulunan hanelerin illere göre dağılımı incelendiğinde, %69,0 ile Şanlıurfa bu oranı en yüksek olan il olarak öne çıkıyor. Tunceli ve Sinop %29,1 ile en düşük oranlara sahip iller. Hanelerin %18,9'unda bir çocuk, %15,0'ında iki çocuk, %6,3'ünde üç çocuk, %2,1'inde dört çocuk, %1,2'sinde ise beş ve daha fazla çocuk bulunuyor.
Yaş Gruplarına Göre Dağılım
Çocuk nüfusu yaş grubuna göre incelediğimizde, 2023 yılında çocukların %24,1'i 0-4 yaş grubunda, %29,6'sı 5-9 yaş grubunda, %28,8'i 10-14 yaş grubunda, ve %17,5'i 15-17 yaş grubunda yer alıyor. 2018 yılı ile karşılaştırıldığında, 0-4 yaş grubundaki çocuk oranının düşüşte olduğu, buna karşın 5-9 yaş grubundaki çocuk oranının artış gösterdiği gözlemleniyor.
Doğum İstatistikleri
2022 yılında Türkiye’de doğan bebek sayısı 1 milyon 35 bin 795 oldu. Bu bebeklerin 531 bin 946'sı erkek, 503 bin 849'u ise kız. Doğan bebeklerin %96,8'i tekil, %3,1'i ikiz, %0,1'i ise üçüz ve daha fazla çoğul doğum olarak gerçekleşti. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, 2022 yılında hastanede doğum oranı %97,3’e ulaşırken, beşli karma aşılama oranı %99,5 olarak kaydedildi.
Yaşam Süresi Beklentileri ve Sağlık Durumu
2020-2022 dönemi verilerine göre, doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye genelinde 77,5 yıl, erkekler için 74,8 yıl, kadınlar için 80,3 yıl olarak belirlendi. 7 yaşına kadar yaşamış bir çocuğun ortalama 71,4 yıl daha yaşayabileceği öngörülüyor. 15 yaşındaki çocuklar için bu süre 63,5 yıl olarak hesaplandı. Erkek çocuklar için bu süre 60,8 yıl, kız çocuklar için ise 66,2 yıl olarak tahmin ediliyor.
Eğitim Durumu:
2022/'23 öğretim yılında beş yaş net okullaşma oranı %85,0'a ulaştı. İlkokul seviyesinde net okullaşma oranı %93,8, ortaokul seviyesinde %91,2, ve ortaöğretim seviyesinde %91,7 oldu. Eğitim kademelerinde okul tamamlama oranları yıllar içinde artış gösterdi; ilkokul tamamlama oranı %98,5, ortaokul tamamlama oranı %96,3, ve ortaöğretim tamamlama oranı %80,3 olarak kaydedildi. Cinsiyet bazında incelendiğinde, erkek çocukların %78,8’i ve kız çocukların %81,8’i ortaöğretimi tamamlamış durumda.
Çocukların Sağlık Durumu ve Engellilik
2022 yılı Türkiye Sağlık Araştırması sonuçlarına göre, 2-14 yaş grubundaki çocukların %1,5’i öğrenmede ve yürümede zorluk çekerken, %1,0'ı konuşmada, %0,8'i görmede, %0,4'ü ise duymada zorluk yaşıyor. Çocuklar arasında en yaygın hastalıklar arasında %31,3 oranıyla üst solunum yolu enfeksiyonları başı çekerken, ishal %29,4, alt solunum yolu enfeksiyonları %6,9 ve kansızlık %6,7 oranıyla takip ediyor.
Çocuk İşgücü ve Evlilikler
2023 yılı Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, 15-17 yaş grubundaki çocukların %22,1’i işgücüne katılmış durumda. Bu oran erkek çocuklar için %32,2, kız çocuklar için ise %11,5. 16-17 yaş grubundaki kız çocuklarının resmi evlenme oranı 2002 yılında %7,3 iken, 2023’te %1,9’a düştü. Aynı yaş grubundaki erkek çocukların resmi evlenme oranı ise %0,1 olarak belirlendi.
Velayet ve Aile Durumu
2023 yılında boşanan çiftlerin sayısı 171 bin 881 olarak kaydedildi ve bu boşanmalardan etkilenen 171 bin 213 çocuk, velayet kararıyla karşı karşıya kaldı. Çocukların %74,9'unun velayeti anneye, %25,1'inin ise babaya verildi.
Çocuk Ölümlerinin Sebepleri ve Oranları
2022 yılında 1-17 yaş grubundaki çocuk ölümlerinin başlıca nedenleri arasında dışsal yaralanma ve zehirlenmeler ilk sırada yer aldı. Bu nedenlerle bin 275 çocuk hayatını kaybetti. Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları nedeniyle 866 çocuk, tümörler nedeniyle 635 çocuk, dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle ise 385 çocuk yaşamını yitirdi. Bebek ölüm hızı 2022 yılında binde 9,2'ye düşerken, beş yaş altı ölüm hızı binde 11,2 olarak kaydedildi.
Çocukların Korunması ve Sosyal Destek
2023 yılında Türkiye genelinde 14 bin 435 çocuk kuruluş bakımı altında bulunurken, koruyucu aile sayısı 8 bin 164 ve koruyucu aile yanında bakımı sağlanan çocuk sayısı 9 bin 806 olarak raporlandı. Evlat edindirilen çocuk sayısı ise 637 oldu.
