Zona Nedir?
Zona, su çiçeği hastalığına neden olan varicella-zoster virüsünün (VZV) yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkar. Su çiçeği geçiren kişilerde, virüs vücutta inaktif durumda kalır ve yıllar sonra bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla birlikte yeniden aktif hale gelerek zona olarak kendini gösterir. Genellikle tek taraflı ve belirli bir sinir hattı boyunca döküntülerle kendini belli eder.
Zona Belirtileri Nelerdir?
Zona, kendine özgü belirtileriyle tanınır ve genellikle aşağıdaki semptomları içerir:
- Ağrı ve Yanma: Zona genellikle bir bölgede ani ve şiddetli ağrı ile başlar. Bu ağrı yanma, karıncalanma veya batma şeklinde hissedilebilir.
- Döküntü ve Kabarcıklar: Ağrılı bölgenin üzerinde kırmızı döküntüler ve içi sıvı dolu kabarcıklar oluşur. Bu kabarcıklar zamanla patlar ve kabuk bağlar.
- Kaşıntı ve Hassasiyet: Etkilenen bölge kaşıntılı olabilir ve cilt hassasiyeti artabilir.
- Yorgunluk ve Halsizlik: Bazı kişilerde genel bir yorgunluk ve halsizlik hissi olabilir.
Risk Faktörleri Nelerdir?
Zona, genellikle bağışıklık sisteminin zayıfladığı dönemlerde ortaya çıkar. Aşağıdaki faktörler zona riskini artırabilir:
- Yaşlılık: 50 yaş ve üzerindeki kişilerde zona riski daha yüksektir.
- Stres: Yüksek stres seviyeleri bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve zona riskini artırabilir.
- Bağışıklık Sisteminin Zayıflığı: HIV/AIDS gibi bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar veya kemoterapi gibi tedaviler zona riskini artırabilir.
- Su Çiçeği Geçirmiş Olmak: Su çiçeği geçirmiş herkes zona riski taşır.
Zona tedavisi, semptomların hafifletilmesi ve komplikasyonların önlenmesi üzerine odaklanır. İşte zona tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemler:
- Antiviral İlaçlar: Erken dönemde başlanan antiviral ilaçlar, hastalığın süresini kısaltabilir ve semptomların şiddetini azaltabilir. Acyclovir, valacyclovir ve famciclovir gibi ilaçlar bu amaçla kullanılır.
- Ağrı Kesiciler: Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler ve antiinflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Doktorunuz, şiddetli ağrı durumunda daha güçlü ağrı kesiciler veya sinir ağrısını azaltıcı ilaçlar reçete edebilir.
- Topikal Kremler: Döküntülerin kaşıntısını ve ağrısını hafifletmek için topikal antiviral kremler veya lidokain içeren kremler kullanılabilir.
- Soğuk Kompres: Etkilenen bölgeye soğuk kompres uygulamak, kaşıntıyı ve ağrıyı hafifletebilir.
Zonadan korunmanın en etkili yolu, varicella-zoster virüsüne karşı aşı olmaktır. İki tür aşı mevcuttur!
- Zoster Aşısı (Zostavax): 50 yaş ve üzerindeki kişiler için önerilir ve zona riskini azaltır.
- Rekombinant Zoster Aşısı (Shingrix): Daha yeni ve etkili bir aşıdır. 50 yaş ve üzerindeki herkes için önerilir ve iki doz halinde uygulanır.
Komplikasyonlar
Zona, tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
- Postherpetik Nevralji: Zona döküntüleri iyileştikten sonra bile aylarca sürebilen şiddetli sinir ağrısı.
- Görme Kaybı: Göz çevresinde çıkan zona, görme kaybına neden olabilir.
- Enfeksiyonlar: Ciltteki açık yaralar, bakteriyel enfeksiyon riskini artırır.
- Nörolojik Sorunlar: Beyin iltihabı (ensefalit), yüz felci veya işitme kaybı gibi ciddi nörolojik komplikasyonlar.
