Helikopter üç boyutta da hareket edebilir
Günümüz taşıtları içinde en çok yönlü ve şaşırtıcı olanı helikopterdir. Üç boyutta da hareket edebilmesi, hemen hemen her yere gidebilmesi nedenleri ile uçaklarla yapılamayan birçok özel görevlerde de kullanılabilirler. Ancak helikopterlerin uçma mekanizmaları uçaklara göre oldukça karışık, üretim maliyetleri de daha yüksektir.
Helikopterlerin Uçuş Mekanizması ve Arka Pervanelerin Rolü
Helikopterleri uçaklardan ayıran önemli özellikler, havada asılı durabilmeleri, kendi eksenleri etrafında dönebilmeleri ve geri geri uçabilmeleridir. Uçaklarda gerekli gücü motor sağlar ama asıl havada kalabilmelerini sağlayan kanatlarıdır. Helikopterlerde ise havada kalmayı sağlayan motora bağlı pervanelerdir. Onları bir çeşit dönen kanat olarak düşünebiliriz. Bir helikopterde iki veya daha fazla kanat olabilir.
Arka Pervanelerin Dengeleyici Rolü
Kanatlara hafif bir açı verilip, ana motor çalıştırılınca, dönen kanatlar helikopteri kaldırmaya çalışır. Yerde iken sorun yoktur ama havalanınca helikopterin gövdesi, pervanenin dönüş yönünün tersine dönmeye başlar. İşte burada bu hareketi durdurabilecek ilave bir güce ihtiyaç vardır. Bu ilave gücü sağlamanın en kolay yolu, dönüş yönüne dik ilave bir pervane koymaktır. Buna kuyruk rotoru denilir.
Kuyruk rotoru aynen uçak pervanesi gibi bir itiş gücü yaratır ve helikopterin gövdesinin dönmesini dengeleyerek sabit kalmasını sağlar.
Helikopterlerin arka pervaneleri, havada dengede kalmalarını ve sabit durabilmelerini sağlayan kritik bir bileşendir.
Kuyruktaki pervaneyi döndüren ayrı bir motor yoktur. Hareketini ana motordan bir şaft ile alır ve altındaki dişli kutusu vasıtası ile dönmesi gereken devirde döner. Helikopterleri tam olarak kontrol edebilmek için ana ve kuyruk pervanelerinin ayarlanabilir olmaları gerekir. Kuyruk pervanesinde kanatların eğimlerinin, yani açılarının ayarlanması ile helikopterin kendi ekseni etrafında dönebilmesi sağlanır.
Ana Pervanenin Önemi
Ana pervane ise çok önemlidir. Yükseklik değiştirmeyi, ileri ve geri gitmeyi, dönmeyi o sağlar. Bunun için de inanılmaz derecede dayanıklı olması gerekir. İşin asıl sırrı ise ana pervanenin dönen kanatlarının eğiklik açılarının bir tam tur süresince değişmesidir. Helikopterlerin havada hareketsiz kalabilmeleri için pervanelerin açıları da sabit olmalıdır.
Bu açıları tüm kanatlarda aynı anda değiştirmekle alçalma ve yükselme sağlanır. Kanatlar arkaya geldiklerinde açıları büyük, öne geldiklerinde daha küçük ise ileri doğru hareket, tersi durumda da geriye doğru hareket sağlanır.
İlk helikopteri kim yaptı?
Helikopterler, dikey kalkış ve iniş yapabilme yetenekleriyle bilinen hava araçlarıdır. İlk modern helikopter, 1930'larda geliştirilmiştir. Helikopterlerin tarihi, çeşitleri ve kullanım alanları hakkında bazı önemli bilgileri aşağıda bulabilirsiniz:
Helikopterin Tarihi
Helikopterlerin tarihçesi, Leonardo da Vinci'nin 15. yüzyılda çizdiği hava vida tasarımı ile başlar. 1480’li yılların sonunda İtalyan mucit Leonardo da Vinci, “Uçan Vida” olarak adlandırdığı bir aracın planlarını çizdi.
1907 yılında Fransız Paul Cornu geliştirdiği çift pervaneli bir helikopter prototipini 20 saniyeliğine de olsa yerden 30 cm havalandırmayı başardı ve ilk pilotlu serbest uçuşu gerçekleştiren kişi oldu.
Ancak pratik anlamda helikopterlerin geliştirilmesi 20. yüzyılda gerçekleşmiştir. İlk başarılı helikopter uçuşu, Rus asıllı Amerikalı mühendis Igor Sikorsky tarafından 1939 yılında gerçekleştirilen VS-300 modeliyle yapılmıştır.
1924 yılında Fransız mucit Etienne Oehmichen geliştirdiği helikopterle 1,69 km uzunluğundaki üçgen bir rotayı takip ederek 7 dk 40 saniye boyunca yerden 15 m yüksekte havada kaldı.
İkinci Dünya Savaşı sırasında helikopterler askeri amaçlarla kullanılmaya başlandı. Savaş sonrası dönemde ise sivil ve ticari kullanım alanları hızla genişledi. Sikorsky, Bell ve Boeing gibi şirketler helikopter teknolojisini geliştirerek daha güvenli ve etkili modeller üretmeye başladılar.
Helikopter Çeşitleri
1-Tek Rotorlu Helikopterler:
Tek rotorlu helikopterler, bir ana rotor ve bir kuyruk rotoru ile donatılmıştır. En yaygın helikopter türüdür ve çeşitli sivil ve askeri amaçlar için kullanılır. Sikorsky UH-60 Black Hawk bu türün ünlü örneklerindendir.
2-Çift Rotorlu Helikopterler:
Çift rotorlu helikopterler, genellikle daha büyük yük taşıma kapasitesine sahiptir. İki ana rotor, birbirine zıt yönde döner ve kuyruk rotoruna ihtiyaç duymaz. Boeing CH-47 Chinook bu türün önde gelen örneklerindendir.
3-Koaksiyel Rotorlu Helikopterler:
Koaksiyel rotorlu helikopterler, aynı eksen üzerinde iki rotorun bulunmasıyla tanınır. Bu tasarım, daha fazla kaldırma gücü ve manevra kabiliyeti sağlar. Rus yapımı Kamov Ka-50 bu tür helikopterlerin iyi bilinen bir örneğidir.
4-Tandem Rotorlu Helikopterler:
Tandem rotorlu helikopterlerde, biri önde diğeri arkada olmak üzere iki ana rotor bulunur. Bu tasarım, daha büyük ve ağır yüklerin taşınmasında kullanılır. Boeing CH-46 Sea Knight bu türün bilinen bir örneğidir.
Helikopterin Kullanım Alanları
1-Askeri Kullanım:
Helikopterler, askeri operasyonlarda önemli bir rol oynar. Saldırı helikopterleri, keşif helikopterleri, nakliye ve tıbbi tahliye helikopterleri gibi farklı türlerde kullanılırlar. Örneğin, Apache AH-64 saldırı helikopteri ve Black Hawk nakliye helikopteri geniş kullanım alanına sahiptir.
2-Sivil Kullanım:
Sivil helikopterler, arama-kurtarma, yangın söndürme, polis operasyonları, hava ambulansı, haberleşme ve turizm gibi birçok alanda kullanılır. Özellikle şehir içi ulaşımda ve dağlık bölgelerde ulaşılması zor yerlere erişimde helikopterler vazgeçilmezdir.
3-Endüstriyel ve Ticari Kullanım:
Helikopterler, petrol ve gaz platformlarına personel taşımak, ağır yükleri kaldırmak, hava fotoğrafçılığı ve film çekimleri gibi endüstriyel ve ticari amaçlarla da kullanılmaktadır. Bu alanlarda kullanılan helikopterler genellikle yüksek taşıma kapasiteli ve dayanıklı modellerdir.
Helikopter Kelimesi Nereden Geliyor?
Fransız mucit Viscount Gustave de Ponton d’Amécourt, 1860’lı yıllarda minik hava taşıtları tasarlıyordu.Tasarladığı modellere “spiral” anlamına gelen Yunanca helix ve “kanat” anlamındaki pteron sözcüklerini birleştirerek hélicoptère adını verdi. d’Amécourt böylece bu hava taşıtının isim babası oldu.
Helikopterler, benzersiz uçuş yetenekleri ve çok yönlülükleri sayesinde birçok farklı alanda önemli bir araç haline gelmiştir. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte, helikopterler daha güvenli, verimli ve çevre dostu hale gelmeye devam etmektedir.