İnegöl'de Tütün Yetiştiriciliğinin Dünü ve Bugünü

Osmanlı'dan günümüze uzanan İnegöl'ün tütün üretim hikayesi, zamanla değişime uğrasa da bölgenin tarımsal hafızasında derin izler bıraktı.

İnegöl'ün tarımsal geçmişi tütünle yoğrulmuştu

İnegöl, tarım çeşitliliği ile öne çıkan bir bölge olup, meyve ve sebzeden ayçiçeği ve buğdaya kadar birçok ürün yetiştiriliyordu. Ancak tütün, İnegöl ve çevre köyler için sadece bir ürün değil, aynı zamanda bir geçim kaynağıydı.

Osmanlı Dönemi'nden beri köylülerin büyük emeklerle ürettikleri tütün, İnegöl’ü tütüncülükte ülkemizin önde gelen merkezlerinden biri haline getirmişti.

İnegöl bir tarım kentiydi. Meyve-sebzenin yanı sıra ayçiçeği, buğday, tütün yetiştirilirdi. İnegöl’de, Osmanlı Dönemi'nden bu yana üretimi yapılan tütün, köylerin geçim kaynağı idi. 

Tütüncülüğün altın çağı İnegöl’de yaşanıyordu

Eskiden, İnegöl’de tütün işleme tesisleri ve depolarıyla tütün ticareti önemli bir yer tutuyordu.

FOTOĞRAF: Bursa Yaprak Tütün İşletmeleri Merkez Müdürlüğü Deposu, Eylül 2005

Tütün yetiştiren köylüler, üretim sonrası yaprakları uzun şişlere dizerek kurutma işlemine tabi tutarlardı. Kuruyan yapraklar özenle balyalanır, İnegöl’deki alım merkezlerine getirilirdi.

Tütün, İnegöl köylüsünün ekonomisinde sağlam bir yer edinmişti. İnegöl’de 3-4 tütün deposu vardı.

Köylerin direnci tütün üretiminde sürdü ama...

Çavuşköy gibi bazı köylerde köylüler, tütün yetiştirmeye uzun yıllar devam etse de, gelirin düşük olması tütüncülüğü karlı olmaktan çıkardı.

FOTOĞRAF: İnegöl Akhisar köyü, köylüler tütün kurutuyor

Köylüler, tütün ekim sürecinin zorluklarını “Mart ayında çimini ekiyoruz, iki ay büyütüp dikiyoruz, sonra 1,5 ay boyunca kırımlarını yapıyoruz” diye anlatıyor. Ancak emeğin karşılığı alınamadığı için köylüler tütün ekmeyi terk ettiler.

Fotoğraf: Tekel yaprak ve tütün işleme atölyesi çalışanlarından Hüseyin ŞENAY  ve arkadaşları

Eski dönemlerde tütünle geçinmek kolay değildi

İnegöl'de Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren 90'lı yıllara kadar köylüler, Tekel Yaprak Tütün İşletmesi’ne tütünlerini teslim eder ve Ziraat Bankası'ndan alacakları parayı beklerlerdi. 

Fotoğraf:  İnegöl'de 1950 'ler. İnegöl Eski Tütün Deposu önü: Beyza Yoldaş, Perihan Hanım , Ahmet Şeref beyin kızı Nesrin Hanım, Fırıncı Münür Güven'in eşi Meral Hanım...

Çavuşköy gibi mahalleler son yıllara kadar tütün yetiştirmeye devam etmiştir.

Tek bir kültür olarak sarma sigara alışkanlığı

Ülkemizde sigara tüketimi tütün üretiminin bir parçası olarak gelişirken, geleneksel olarak kıyılmış tütün ve sarma sigara alışkanlıkları da yaygındı.

Sarma sigara, tüketiciler için sadece bir ekonomik alternatif değil, aynı zamanda bir kültürel miras olarak da görülüyordu. Kendi el becerisiyle tütünü sararak sigara yapmak, tiryakilerin keyif aldığı bir uğraştı.

Fotoğraf: 1942 doğumlu Nazife Kocabaş, İnegöl Tekel Fabrikasından emekli, İnegöl Kent Müzesi Tütüncülük köşesi

Sigara zamları ve açık tütün kültürünün dönüşümü

Geçmişte sigara zamları sonrası açık tütün satışının hız kazanması sıkça görülen bir durumdu. Bu geleneksel alışkanlık, tütüncü dükkanlarının yeniden rağbet görmesine yol açtı.

İnsanlar, açık tütün alarak kendi sigaralarını sarmaya, hem ekonomik hem de kültürel anlamda bir mirası yaşatmaya devam etti.

Osmanlı'dan günümüze tütün sanayisinin gelişimi

1862 yılında Osmanlı’da kurulan Tekel İdaresi ile birlikte, dışarıdan tütün ithali yasaklanmış ve ülke içindeki tütün sanayisi gelişmeye başlamıştı. 1884'te faaliyete geçen Cibali Sigara Fabrikası ile fabrika üretimi sigara dönemine geçildi.

Tüm Türkiye'de olduğu gibi İnegöl'de de tütün ve sigara kültürü bu tarihlerden itibaren hızla değişime uğradı.

Kağıt tütün döneminden paket sigaraya geçiş

İlk sigara kağıdının 1857'de İzmir'de üretilmesiyle, kıyılmış tütünlerin sarma sigara olarak tüketimi arttı. İnegöl'de de 2000'li yıllara kadar Sarma tütün, özellikle sigara fiyatlarının yükseldiği dönemlerde tercih ediliyordu. 

İnegöl'de tütün kültürü yeniden canlanmaya çalıştı

Bir zamanlar Marmara Bölgesi’nin en önemli tütün üretim bölgesi olan İnegöl’de, uygulanan kotalar nedeniyle köylüler tütün üretimine ara vermişti. 2005 yılı itibarıyla tütün tarımına olan ilgi yeniden artmıştı. Bu tütün sektörünün İnegöl'de son çırpınışı idi. 

Atatürk Bulvarı üzerindeki Tekel Yaprak Tütün İşletmesi artık Belediye Gençlik Merkezi ve Nöbetçi Kitaphane olarak hizmet veriyor.

Atatürk Bulvarı'ndaki Tekel İşletme Müdürlüğü Binası da önce Meslek Yüksek Okulu oldu sonra da katlı otopark....

Tekel Kibrit Fabrikası da günümüzde Uludağ Üniversitesi İnegöl Yerleşkesi olarak hizmet veriyor.

"Bakmayın buralarda gezindiğime.

Gözlerim hala tütün tarlalarında dolaşır.

Ve kulaklarım işçi kızların seslerindedir."

Şiir: Yaşar Faruk İnal 

Fotoğraf: İnegöl Tekel Kibrit Fabrikası, 1990

İnegöl’ün köklü tarımsal üretim mirası, tütün yetiştiriciliği ile bir kültür oluşturmuş ve bölge halkının hafızasında yer etmiştir. Ancak ekonomik koşullar ve yasal düzenlemeler bu kültürü bitirdi.

"Tütün tezgâhların ipek böceğin

Mutfak rafındaki kabın kacağın

Ateşi yanmayan baba ocağın

Dumanın tüttüğü cennet İnegöl

Gecelerce gezsem günlerce gezsem

Tütün dizer gibi methiye dizsem

Seni özleyince şiirler yazsam

Kelamın bittiği cennet İnegöl"

Şiir: Okan Recep Aydın

Fotoğraf: Tütün deposu idi, bilgi merkezi oldu

İnanç haberleri için TIKLAYINIZ!

Astroloji ve Rüya haberleri için TIKLAYINIZ!

Kadın Aile haberleri için TIKLAYINIZ!

Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!