İslami Esaslara Uygun Kâr-Zarar Ortaklığının hükmü nedir?
İslam hukukunun ortaya koyduğu finans, iktisat ve ticaret esaslarına aykırı olmadıktan sonra , kâr-zarar ortaklığına dayalı finans işlemleri helal kabul edilir.
Katılım bankaları, müşterilerin yatırımlarını meşru alanlarda nemalandırır. İslami esaslara uygun ekonomik faaliyet yapmaları durumunda katılım bankalarının kâr hesaplarına para yatırmak ve kâr payını almak caizdir.
Faiz, haram kazançtır
Kâr payı oranlarının, banka faizlerine yakın veya eşit olması kar payını faize dönüştürmez.
Faiz hükmüne giren tüm işlemler, ister özel, ister devlet ister katılım bankası tarafından yapılsın, bu hesaplara para yatırmak ve bu hesaplardan kazanç elde etmek caiz değildir.
İslama göre helal olan ekonomik işlemler nelerdir?
Katılım bankalarının işlemlerine bakılır. Eğer şu işlemleri yapıyorlarsa bu bankaların dağıttıkları kâr payı helal olur. İşte İslam hukukuna göre helal olan işlemler:
1- Müşareke
Müşareke, katılım bankaları ile iştirakçilerin ortak sermaye koymasını ve kâr-zararın paylaşılmasını sağlar. Örneğin, katılım bankaları ile müşterilerinin ortak sermayeyle fabrika kurup işletmesi veya inşaat yapmaları mümkündür.
2- Mudârebe
Mudârebe, sermaye sahipleri ile katılım bankalarının emek sermaye ortaklığı yaparak kârı ve zararı paylaşmasıdır. Banka, sermaye koyar; müşteri, bu sermayeyle ticaret yapar. Kâr, anlaşılan oranda paylaşılır; zarar ise kasıt ve kusur olmadıkça sermayeden karşılanır.
3- Murabaha
Murabaha, bir malın maliyetine kâr eklenerek vadeli satışıdır. Katılım bankaları, müşterilerin istediği malı peşin alır, sonra üzerine kâr ekleyip müşteriye vadeli satar. Bu işlemde, malın ilk satışı bankaya yapılır ve daha sonra müşteriyle sözleşme yapılır.
Ev, araba vb alımlarda bu uygulanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; malın satışının ilk önce katılım bankasına gerçekleştirilmesi, sonra da katılım bankasının bu malı müşteriye satmasıdır.
4- Leasing
Leasing, makine, taşıt gibi malların, ihtiyaç duyan müteşebbislere kiralanması ve kira süresi bitiminde önceden belirlenen fiyattan satılmasını sağlar. Bu, İslami finans ilkelerine uygun orta vadeli bir finansman türüdür.
Din İşleri Yüksek Kurulu, katılım bankalarının kâr dağıtmak üzere topladıkları paraları fıkhen meşru alanlarda işletmeleri gerektiğini belirtir. Bu şartla Katılım bankalarından kar payı almak caiz olur. Aksi durumlarda haramdır. Bankaların işlemlerini araştırmak müşterilerin sorumluluğundadır.
Sonuç olarak, katılım bankalarının kâr-zarar ortaklığı hesaplarında topladıkları paraları İslami finans ilkelerine uygun olarak işletmeleri halinde kâr paylarını almak caizdir.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
