"Osman icazkar bir şahsiyyetti; öyle bir şahsiyyet ki kabiliyyetleri itibariyle kendisiyle rekabet edecek olanlar veya ona faik bulunanlar bile maiyyetinde seve seve hizmet ederlerdi." GİBBONS
Bu yazımda, Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu olan Osman Gazi'nin ölüm yıl dönümünün ne zaman olduğuna değineceğimdir. Ölüm yıl dönümüne değinmeden önce Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu Osman Gazi'yi, rahmet, minnet ve saygı ile anıyorum.
Osman Gazi hangi tarihte öldü?
Osman Gazi'nin ölüm tarihi konusunda muhtelif görüşler vardır. Tarihçilerin bir kısmı 1324 yılında, Bursa'nın fethinden önce ölmüş olarak gösterirken bir kısmı da Osman Gazi'nin 1326'da, Bursa'nın fethinden sonra öldüğü kanaatindedirler. Peki, hangisi doğru? 1324 mü? 1326 mı?
Osman Gazi'nin Bursa'nın zabtında hayatta olup olmadığı konusunda muasır kaynaklardan Aşıkpaşazade, Neşri, Oruç Bey hayatta olduğunu yazmışlardır. Neşri ile Oruç Bey tarihlerinde Osman'ın hayatta olduğu zikredildikten sonra "ama ayağı ağrırdı, nikris zahmeti vardı; anun içun Bursa gazasına gelmedi ve hem seheb dahi İm idikinı Orhan benim zamanımda şevket bulsun, il ve memleket ona dönsün derdi. Anınçün varmadı. '' der.
İlk Osmanlı Kroniklerinde Osman Bey'in ölüm tarihi konusunda bilgiler verilmiştir: Oruç Bey tarihine göre Osman Gazi 727 H./1327 de vefat etmiştir. Aşıkpaşazade tarihinde vefatı 727-1327 'dir. Şükrullah'ın Behcetü't-Tevarih adlı eserinde, vefatı 710 H / 1310 olarak gösterir ki, bu çok yanlıştır. Ruhi de 1320 göstermekte olup bu kayıt gazadan el çektiği tarih olabilir. İbn-i Kemal Tevarih-i Al-İ Osman adlı eserinde 726/1326 senesi olarak kaydeder. Hammer, 1317 gösterirse de yanlıştır. Hoca Sadettin ise Tacü't-tevarih adlı eserinde 1327 yılı olarak belirtmiştir.
Tarihçiler'in Kutbu Halil İnalcık Hocamız, Osman'ın ölüm yıl dönümünü 1324 olarak vermektedir. Buna delil olarak; Asporça Hatun ile Mekece vakfiyelerini göstermiştir. Asporça Hatun vakfiyesinde Osman Bursa fethedilirken hayatta iken, Mekece vakfiyesinde ise vefat etmiş görünmektedir. Bursa'nın fethini 1324 yılı olarak değerlendiren İnalcık, Osman'ın ölüm tarihi olarak 724'te ( 1324) tarihini vermiştir. Osman, rivayete göre vefatında altmış dokuz yaşındaydı ve yirmi yedi yıl hükümdarlık yapmıştı. Bu kayda göre doğumu 1257 olmalıdır. Osmanlı rivayetine göre vefatın da Orhan Bey Bursa'yı kuşatmakla meşguldü. Osman'ı vasiyeti gereği hisarda Tophane'de "Manastırda kubbenin altında" defnetmişlerdi. İnalcık, muasır kaynaklardan Aşıkpaşazade ve Neşri'nin 1305'ten sonra Osman'ın herhangi bir faaliyetinden söz etmediğini belirtmiş, Osman Bey'in ayağında "nikris zahmeti" bulunduğu için işleri Orhan'a bıraktığından kendisinin yaşlanıp "mütekaid" olduğundan söz etmiştir.
İsmail Hami Danişmend İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi'n de, Osman Bey'in ölümünü 1324 yılı olarak vermektedir. Ona göre; Osman Gazi Söğüt'de damla illetinden ölmüş, burada bir mezara gömüldükten sonra kendi vasiyeti gereğince oğlu Orhan Gazi tarafından Bursa'daki Gümüşlü-Kümbed'e naklettirilmiş olduğu rivayet edilir.
Osman Gazi'nin ölümü hakkında 1321, 1325 ve 1327, tarihleri de rivayet edilmiş olduğu gibi, ölüm günü olarak da Hicretin 726 senesi Ramazan ayının birinci, gününden bahsedilir: Bu gün Miladın 1326 senesi Ağustos ayının birinci Cuma, gününe tesadüf etmektedir. Tabii bütün bu rivayetlerin tahkiki kabil değildir. Yalnız 1323 tarihli bir vakfiyyeden Osman Gazi'nin o tarihte sağ olduğu ve 1324=724 tarihli bir vakfiyyeden de Osman ölüp yerine Orhan'ın geçmiş olduğu anlaşıldığına göre, bu vakfiyelerdeki gibi doğru olduğu takdirde Osman Gazi'nin işte bu iki sene arasında ölmüş olması lazımgelir. Umumiyetle Osman Bey'in 26-27 sene hüküm sürmüş olduğundan bahsedilir; bu müddet, istiklal tarihine göredir. (HAFTAYA CUMARTESİ GÜNÜ DEVAM EDECEK)
TUĞRULHAN KARADUMAN
