Vekâletle Kurban Kesimi oluyor mu?
Kurban ibadetinde esas olan, kişinin kurbanını kendisinin kesmesidir. Ancak malî bir ibadet olduğu için vekâlet yoluyla da kestirilebilir. Bu ibadet, kişinin bulunduğu şehir veya ülke dışında da vekâletle gerçekleştirilebilir. Vekâlet, sözlü, yazılı veya çeşitli iletişim araçlarıyla verilebilir.
Kurban ibadetinde vekâletin geçerli olduğu hususunda dini kaynaklarda açık hükümler bulunmaktadır. Hz. Ali (r.a.)'den rivayet edilen bir hadis-i şerifte, Peygamber Efendimiz (s.a.s.)'in vekâletle kurban kestirdiği belirtilmektedir:
"Resûlullah (s.a.s.), (kendisi adına) develer kesilirken başında durmamı, derilerini ve sırtlarındaki çullarını paylaştırmamı emretti ve onlardan herhangi bir şeyi kasap ücreti olarak vermeyi bana yasakladı ve 'kasap ücretini biz kendimiz veririz' buyurdu." (Müslim, Hac, 348-349; bkz. Buhârî, Hac, 120-122)
Kurbanda Vekâlet Verme Yöntemleri
Vekâlet, çeşitli iletişim araçlarıyla verilebilir. Telefon, internet, faks gibi araçlarla vekil tayin edilen kişi veya kurum, aldığı vekâleti gereği gibi yerine getirmekle yükümlüdür.
Kurbanın yurt içinde başka bir ilde ya da yurt dışında kesilmesinde de sakınca bulunmamaktadır.
Ancak yaşadığı yerde muhtaç ve fakirler varsa kişinin, kurbanını orada kesip dağıtması daha uygun olur. Çünkü kişinin yaşadığı yerdeki fakirlerin ve komşuların onun üzerinde hakları vardır.
Vekâletle Kurban Organizasyonları yapılabilir mi?
Günümüzde vekâletle kurban kesimi iki şekilde uygulanmaktadır.
1. Umumi Vekâlet: Kurban kesmek isteyen kişinin ilgili kuruluşa kurbanlık alımı ve kesimi için umumi vekâlet vermesi. Söz konusu kuruluş, müvekkili adına hayvanı alıp belirlenen günlerde kesmektedir.
2. Satım Akdi ve Vekâlet: İlgili kuruluşun, kurban kesmek isteyen kimselere belirli bir bedel karşılığında kurbanlık hayvanı ya da hisseleri satması ve kesim günü müşteriden vekâlet alarak onun adına kesmesidir.
Bu uygulamada önce satım akdi yapılmakta, daha sonra kesim için vekâlet alınmaktadır. Elde edilen etler bazen kurbanı kestirene bazen de onun rızasıyla yoksullara ve hayır kurumlarına verilmektedir.
Din İşleri Yüksek Kurulunun bu konudaki kararı şöyledir: "Kurban, Allah’a yaklaşmak ve O’nun rızasına ermek için ibadet maksadıyla, belirli şartları taşıyan hayvanı usulüne uygun olarak kesmektir. Kurbanlık hayvanı veya bedelini bir hayır kurumuna veya yoksul kişilere bağışlamakla bu vecibe yerine getirilmiş olmaz. Ancak kurbanın sahih olması için kişinin keseceği kurbanı bizzat satın alması, kendisinin kesmesi veya kesilirken yanında bulunması şart değildir. Bu işlemler vekâlet yoluyla da yaptırılabilir."
Kurban kesimini delillendirmek tavsiye edilir
Her bir hissedarın isminin kesim sırasında tek tek zikredilmesi zorunlu olmasa da şüpheden uzak olması açısından tavsiye edilmektedir. Yine kesimin kayıt altına alınarak hisse sahibine bildirilmesi tavsiye edilir.
Kurban edilecek hayvanın henüz kesimi yapılmadan önce hissedarların belirlenmesi gerekmektedir. Buna göre önceden belirlenen hissedarlar adına kesilen bir hayvana kesimden sonra başkası ortak olamaz.
Kurban için önemli olan hususlar
Her iki durumda da aşağıdaki şartlara riayet edilmelidir:
1. Vekâletin Alınması: Kurban alım-satımı ve kesimi için umumi vekâlet alınmalı, hayvanın cinsi ve yaşı ile birlikte küpe numarası belirtilmelidir.
2. Kurbanlık Şartları: Hayvan, kurbanlık hayvanda aranan şartları taşımalıdır.
3. Niyet: Kurbanlık hayvana ortak olanların tamamının niyeti, Allah rızası için kurban ve ibadet olmalıdır.
4. Kesim Zamanı: Kurban kesim günleri içerisinde kesilmelidir.
5. Kesim Ücretleri: Hayvanın etleri, derileri veya sakatatı kesim ücreti olarak kullanılmamalıdır.
6. Hissedarların Belirlenmesi: Her bir hissedar, kurban edilecek hayvanın en az yedide bir hissesine kaydedilmelidir.
7. Etlerin Dağıtımı: Elde edilen etler, her hissedara kendisi adına kesilen hayvanın etlerinden verilmelidir. Veya rızası varsa onun adına dağıtılıp ikram edilmelidir.
Kurban Etlerinin Satışı caiz mi?
Kurban ibadetinin esaslarından biri, kurban etlerinin ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasıdır. Kurban etlerinin satılarak başka amaçlar doğrultusunda kullanılması, ibadetin hikmetlerine aykırılık teşkil eder. Kurban eti satılamaz.
Bazı kişi ve kuruluşlar tarafından kesim öncesi henüz organize aşamasında kurban etlerinin satımının planlanması doğru değildir.
Ancak kurban etlerinin fakirlere ulaştırılma imkânı sağlanamamışsa ve etlerin telef olma ihtimali varsa, etler satılarak bedeli ihtiyaç sahiplerine ulaştırılabilir.
Elde edilen gelir, organizasyon ve kesim masrafları için kullanılmamalıdır.
Vekaletle kurban caizdir
Vekâlet yoluyla kurban kesimi, dini hükümler çerçevesinde caizdir. Ancak organizasyonların, belirlenen esas ve şartlara riayet etmeleri gerekmektedir.
Kurban etlerinin ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması, kurban ibadetinin en önemli bir hikmetidir.
Vekâletle kurban kesen kuruluşların, kapasitelerini dikkate alarak kesip dağıtabilecekleri sayıda kurban vekâleti almaları, kesim işlemini mutlaka gerçekleştirmeleri ve buradan elde edilen etleri satışa konu etmeden öncelikle muhtaçlara dağıtmaları gerekir.
Kurban etlerinin ihtiyaç sahiplerine dağıtılması yönünde gerekli çaba gösterildiği halde farklı nedenlerle fakirlere ulaştırılma imkânı sağlanamamış ve elde kalan etlerin telef olma ihtimali ortaya çıkmışsa satılarak bedeli, kurban sahiplerinin niyetleri doğrultusunda muhtaçlara ulaştırılabilir.
Bu şekilde elde edilen gelir, hiçbir şekilde organizasyon ve kesim masrafları için mahsup edilemez.
Din İşleri Yüksek Kurulunun kararı
Aşağıdaki şartlara riâyet edildiği takdirde vekaletle yapılan bu uygulamalar dinen caizdir:
1. Birinci uygulama esas alındığında kurban için ilgili organizasyona başvuran müşteriden, kurbanın alım-satım ve kesimi için umumi vekâlet alınması gerekir. İkinci uygulamada ise belirsizliğin oluşmaması için satıma konu olan hayvan müşteriye gösterilmeli ya da cinsi ve yaşı ile birlikte küpe numarası da belirtilmelidir.
2. Satıma konu edilen hayvan, kurbanlık hayvanda aranan şartları taşımalıdır.
3. Kurbanlık hayvana ortak olanların tamamının niyeti, ibadet olmalıdır.
4. Baştan umumi vekâletin alınmadığı uygulamada, hisse satıldıktan sonra veya satım akdi esnasında ilgili kuruluşun, müşterisinden hayvanı kurban etme vekâleti alması gerekir. Vekâlet, sözlü veya yazılı olarak verilebileceği gibi telefon, internet, faks ve benzeri iletişim araçları ile de verilebilir.
5. Hayvanı kesen kişi, kurban niyetiyle ve müvekkili adına kesmelidir.
6. Kurbanlıklar, mutlaka kurban kesim günleri içerisinde kesilmelidir.
7. Hayvan kesim ücretleri; kesilen kurbanlık hayvanların etleri, derileri veya sakatatından karşılanmamalıdır.
8. Her bir hissedar, kurban edilecek bir büyükbaş hayvanın en az yedide bir hissesine kaydedilerek belirlenmelidir. Kurban kesen kuruluşların hissedarlarını belirlemeden hayvanları topluca kesmeleri caiz değildir. Bundan dolayı her hayvanın hissedarları belirlendikten sonra kasaba vekâlet verilmelidir. Her bir hissedarın isminin kesim sırasında tek tek zikredilmesi zorunlu olmasa da şüpheden uzak olması açısından tavsiye edilmektedir.
9. Kurban edilecek hayvanın henüz kesimi yapılmadan önce hissedarların belirlenmesi gerekir. Buna göre önceden belirlenen hissedarlar adına kesilen bir hayvana kesimden sonra başkası ortak olamaz. Mesela altı kişi adına kesilen bir büyükbaş hayvana, kesimden sonra yedinci kişi dâhil edilemez.
10. Büyükbaş hayvan kesildikten sonra vekâlet veren yedi kişi için etleri eşit hisselere ayrılarak hazırlanmalı, isteğe göre sakatatı da eklenmeli ve vekâlet veren kişiye/kişilere teslim edilmelidir. Küçükbaş hayvan da bir kişi için kesilmeli ve sahibine teslim edilmelidir.
11. Hisseleri belirlendikten sonra kesilen kurbanlıklardan elde edilen etlerin karıştırılmaması ve her hissedara kendisi adına kesilen hayvanın etlerinden verilmesi gerekir. Çünkü bu hisseler, vekâlet verenlerin mülkiyetinde olduğundan yapılacak her türlü tasarruf onların izni ve onayına bağlıdır.
12. İlgili kuruluşlar, vekâletlerini aldıkları kişiler adına kesecekleri kurbanlıkların etlerinin tamamını hissedarlara ya da sahibinin rızasıyla ihtiyaç sahiplerine ulaştırmalıdır. Bunların bir kısmını et olarak satmamalı veya belirlenen kilogram üzerindeki et miktarlarını bir araya getirerek yeni bir hisse oluşturmamalıdır.
13. Hayvanın deri ve sakatatı hisse sahibine/sahiplerine ait olduğundan, bunların ya kendisine ya da kendisinin izniyle dinen bağışlanması caiz olan şahıs veya hayır kurumlarına ulaştırılması gerekir.
14. Kurban ibadetinin, et satın alımını çağrıştırmaması için belli kiloda et miktarının kurban sahiplerine verilmesi taahhüt edilmemeli, bunun yerine tahmini bir kilo aralığı belirlenerek çıkan et ne ise o teslim edilmelidir.
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
