Çelik ile demir arasındaki fark

Çelik ile demir arasında çok az bir fark vardır. Saf demir bir bakır kadar yumuşaktır. Onun içine yüzde 2'ye kadar karbon katılması ile inanılmaz bir mukavemet, sertlik ve mekanik özellikler elde edilir ki, adı artık çeliktir.

Demirin bol olması, kolay ve ucuz elde edilmesi nedeniyle çeliğin de kullanımı çok yaygındır. Ancak çelikte de, demirde olan bir zayıf nokta vardır. Paslanma, diğer bir deyişle oksidasyon.

Günlük hayatımızda kullanılan eşyaların paslanması sonucu her yıl dünyada milyonlarca dolar boşa gitmektedir. Bu kaybın büyük bir kısmı demir ve çeliğin paslanmasından dolayıdır.

Paslanmayı kısaca demirin havadaki oksijen ile birleşmesi olarak tanımlayabiliriz. Aslında bu elektro kimyasal bir reaksiyondur. Bu nedenle malzemenin bir yerinde başlayan paslanma boyanın altından geçerek diğer bir yerde ortaya çıkabilir.

Paslanmaz Çeliğin Keşfi ve Kullanımı

Sadece demir ve çelik değil diğer metaller de paslanır. Örneğin, alüminyum, pirinç, bronz gibi. Ancak onlarda malzeme ile oksijenin birleşmesinden oluşan çok ince tabaka, daha oluşur oluşmaz malzemenin hava ile temasını keserek koruyucu bir rol oynar, paslanmanın ilerlemesini önler.

Bu tabaka o kadar incedir ki, malzemenin rengi hemen hemen değişmez. Demirdeki paslanmanın özelliği onun ve oksijen atomlarının boyutlarındaki büyük farktan dolayı yüzeyde sağlam bir birleşme olamaması, paslanmanın malzemenin içine nüfuz etmesi, sadece görüntü değil mukavemetin de bozulmasıdır.

Paslanmada havadaki nemin de etkisi büyüktür. Reaksiyondaki su miktarı pasın rengini de belirler. Bu nedenle pasın rengi siyah veya çok koyu kahverengi olabildiği gibi sarımtırak da olabilir.

Paslanmanın hızını artıran faktörlerden bir diğeri de tuzdur. O da bu elektro-kimyasal reaksiyonun hızını arttırır. Kışın kar nedeniyle yollarına tuz dökülen yerler ve deniz kenarlarında paslanma daha hızlı olur.

Paslanmaz Çeliğin Mucidi: Harry Brearley

Paslanmaz çelikten önce, paslanmayı önlemek için malzeme boyanıyor veya galvaniz kaplanıyordu. Bu çözümler de özellikle sağlık ve gıda sektöründe başka sorunlar yaratıyordu.

İlk paslanmaz çeliği Harry Brearley, 1913 yılında tesadüfen keşfetti. Tüfek namluları için çeşitli metalleri birleştirerek deneyler yaparken bazılarının paslanmaya karşı dirençli olduklarını gördü.

Her büyük buluşta olduğu gibi, o da bunu sanayicilere kabul ettirebilmek için uzun bir uğraş verdi.

Paslanmaz Çeliğin Yapısı ve Avantajları

Krom gibi bazı metaller, atom boyutlarının birbirine yakın olmasından dolayı oksijenle çok kolay ve süratli birleşirler. Kalınlığı birkaç atom olacak kadar çok ince ama çok sağlam bir tabaka oluştururlar. Başka reaksiyon olmaz. Bu tabaka zedelense bile tekrar oluşur. Krom belli bir oranda çeliğe katılırsa yine aynı olay olur, çelik artık paslanmaz.

Paslanmaz çeliğin içinde yüzde 10-30 krom vardır. Bu orana ve eklenecek nikel, titanyum, alüminyum, bakır, sülfür, fosfor ve benzeri elemanlara bağlı olarak kullanım yeri değişir.

Tencere ve Tavalarda Paslanmaz Çelik Neden Tercih Edilir?

1-Dayanıklılık

Paslanmaz çelik, günümüzde tencere ve tavalarda kullanılan en dayanıklı malzemelerden biridir. Çizilmeye de çarpmalara da çok dayanıklıdır. Üstelik çizilse bile, teflon ya da bakır gibi bazı diğer malzemelerin yarattığı toksik etkiyi yaratmaz.

2-Kullanışlılık

Paslanmaz çelik, sağlamlığından ödün vermeden en hafif tencere tava malzemelerinden biridir. Makinede yıkanabilir. Her türlü yemeği pişirmek için kullanılabilir. Paslanmaz çelik bir tencerede karnıyarık da yapabilirsiniz, sote de, haşlama da.

3-Çeşitlilik

Paslanmaz çelik ile neredeyse her türlü yemek pişirebilirsiniz ancak yine de alışverişinizi yaparken ihtiyacınıza uygun tencere ve tava seçimi yapmak önemlidir. Genelde büyük miktarlarda yemek yapıyorsanız, küçük bir tencere işinizi görmeyecektir. Neyse ki paslanmaz çelik tencerelere gelince çok çeşitli boyutlarda ürün bulmak kolay.

4-Sağlık

Paslanmaz çelik, birkaç malzeme ile beraber piyasadaki en sağlıklı malzemelerden biridir. Alüminyum gibi asidik gıdalarla reaksiyon vermez ya da bakır gibi toksik etki yaratmaz.

Paslanmaz Çelik Tencere ve Tava Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

1-18/10 CR/Nİ Etiketi

Paslanmaz çelik bir üründe gördüğünüz 18/10 etiketi, çeliğin içindeki krom ve nikel oranını ifade eder. İlk rakam krom oranıdır. Yiyecek ile temas eden çeliğin içinde en az %16 ideal olarak ise %18 oranında krom bulunmalıdır.  18/10 etiketli ürünler aramalısınız.

2-Kalın Kapsül Taban ve İçerisindeki Metaller

Paslanmaz çelik ısıyı, daha az sağlıklı bazı diğer malzemeler kadar iyi iletmez. Isıyı verimli ve eşit bir şekilde dağıtan bir tencere için kalın kapsül taban tercih etmelisiniz. Paslanmaz çelik bir tencerenin tabanı için 4,5 milimetrelik bir taban aramalısınız.

Serenk’in Modernist serisindeki tüm paslanmaz çelik tencerelerin tabanları 4,5 milimetre kalınlığındadır. Ayrıca bu serideki kapsül tabanların içinde, ısıyı daha verimli ileten bir malzeme olan alüminyumdan kesilmiş yüzeyler bulunur.

3-Çelik ve Sabit Kulplar

Her türlü tencerede kulpların ergonomik olması, kullanım kolaylığı açısından önemlidir. Paslanmaz çelik tencerelerde, gövdeye monte edilebilmesi için kulpların da paslanmaz çelikten olmaları gerekir. Başka malzemeler gövdelere vidalandığı için zamanla gevşeme yapar ve tencerelerin ömürlerini kısaltırlar.

4-Tencerenin Kapağı

Tencerenin kapağının iyi kapanması ısının içeride kalmasını sağlayarak, yiyeceklerinizin pişme hızını etkiler. Ayrıca tencere kapakları içbükey olursa buhar tencerenin içine düşmesini sağlar. Bu sayede yemekleriniz kendi suyunda pişer ve lezzetlerini korurlar.  Cam kapaklar seçerseniz, yemeğin durumunu kapağını açmadan görebilirsiniz. Pilav gibi kapağını açmak istemediğiniz birçok yemek için çok kullanışlı olacaktır.

5-İhtiyacınıza Uygun Setler

Alacağınız tencerelerin, tavaların ya da herhangi başka mutfak gereçlerinin ihtiyacınıza uygun olanlarını tercih etmeye çalışın. Tencerelerinizin boyutlarını ne sıklıkta, ne miktarda pişirdiğinize göre seçin. Tek seferde, çok çeşit pişiriyorsanız, tencerelerinizi setler halinde almayı düşünebilirsiniz. Aldığınız tencerelerin boyutları birbirlerinden farklı olursa iç içe girebilirler böylelikle dolaplarınıza daha kolay sığarlar, unutmayın.

6-İndüksiyon Taban

Neye ihtiyacınız olduğuna göre alışveriş yapm aktan bahsederken, indüksiyon tabanlı tencerelerden bahsetmeden olmaz. Eğer evinizde indüksiyonlu ocağınız varsa, mutlaka indüksiyon tabanlı bir tencere tercih etmeniz gerekir.  İster şimdi ister ilerde indüksiyonlu ocak kullanacak olursanız hazırlıklı olmakta fayda var.

ATB