Zekât, islam'ın 5 şartından biridir. Zengin Müslümanlara Allah'ın emridir. Farz olan mali bir ibadettir.
Müslümanların, belirli mal miktarına sahip olmaları halinde, belirli kişilere Allah rızası için verilmesi gereken bir miktardır.
Zekât Nedir ve Kimlere Farzdır?
Zekât, İslam'ın beş temel şartından biri olup, dinen zenginlik ölçüsüne ulaşan müslümanların malının bir kısmını, belirli şartlar altında muhtaç kişilere dağıtmasını emreder. Zekat vermek Allah'ın emridir ve şartları taşıyan Müslüman için farzdır.
Hicretin ikinci yılında Medine’de farz kılınmış olan zekât, Kur'ân-ı Kerîm’de pek çok âyette namaz ile birlikte zikredilmiştir. (el-Bakara, 2/43, 110; el-Hac, 22/78; en-Nûr, 24/56)
İslam'da zenginlik ölçüsü nedir?
İslam dininde zenginlik ölçüsü nisab miktarı ile ifade edilir. Nisab miktarı 80,18 gr altındır. Bu miktarda altın birikimi veya bu değerde malı olan zengin sayılır. Bu kişiye bu birikimden 1 yıl sonra zekat vermek farz olur.
Zekat miktarını bulan altın veya paranın hesabı çıkarılır ve bu varlığın 40'da 1'i zekat olarak verilir.
Zekât, veren açısından bir borç, alan açısından da bir haktır. Ancak zekatı bir vergi, bir borç, bir zorunluluk gibi görüp, gönülsüz vermek doğru değildir.
Zekatı Allah'ın rızası, hoşnutluğu, malın temizliği, bereketi, geçim ve hayatın sağlık afiyeti olarak görmek gerekir.
Zekâtın Şartları Nelerdir?
Zekâtın farz olabilmesi için, malın nisap miktarına ulaşmış olması, artıcı nitelikte olması, üzerinden bir yıl geçmiş olması ve kişinin aslî ihtiyaçlarını aşması gerekmektedir.
Nisap, belirli bir miktardır ve bu miktar altın, gümüş veya hayvan sayısı olarak belirlenir.
Nisap, zekâtla yükümlü olmak için esas alınan zenginlik ölçüsüdür.
Bu ölçü, altında 20 miskal (80.18 gr.), devede 5, sığırda 30, koyun ve keçide 40 adettir. Asgari bu ölçülerden biri oranında mala sahip olan zengin sayılır.
Diyanet zekatın şartlarını şu şekilde açıklamıştır: "Bir kimseye zekâtın farz olması için o kimsenin Müslüman, akıl sağlığı yerinde, ergenlik çağına gelmiş ve hür olması , bir yıllık borcundan ve aslî ihtiyaçlarından fazla hakikaten ya da hükmen artıcı nitelikte “nisap miktarı” mala sahip olması gerekir."
"Zekâtın geçerli olmasının şartları: öncelikle “niyet” şarttır. Zekât bir ibadet olduğu için niyetsiz yerine getirilemez. Ayrıca fakire verilmesi ve elden teslimi anlamına gelen “temlik” de şarttır. Yemek hazırlayıp yedirmek gibi yollarla fakire zekât verilmiş olmaz.
Zekât Kimlere Verilir?
Kur’an ve Hadislerde zekâtın kimlere verileceği açıkça belirtilmiştir. Bu kişiler arasında fakirler, miskinler, zekât toplayıcıları, İslam’a ısındırılmak istenenler, borçlular ve Allah yolunda cihad edenler bulunmaktadır.
Zekâtın kimlere verileceği Kur’ân-ı Kerîm’de ayrıntılı şekilde açıklanmıştır (et-Tevbe, 9/60),
Nisab miktarı da hadislerde belirtilmiştir.
Zekat verilebilecek kişiler:
1- Fakirler,
2- Miskinler,
3- Zekât toplamakla görevlendirilen memurlar,
4- Müellefe-i kulûb adı verilen kalpleri İslâm’a ısındırılmak istenen kimseler,
5- Esaretten kurtulacaklar,
6- Borçlular,
7- Allah yolunda cihad edenler
8- Yolda kalmış olanlar
Zekât, ihtiyaç sahibine maddi destek sağlamanın ötesinde, bir müminin malını arındırır ve toplumsal adaletin sağlanmasına katkıda bulunur.
Borçlu, maddi olarak borcu olan ve borcunu ödeyeceği maldan başka nisap miktarı malı bulunmayan kimsedir.
Fakir ve miskin, temel ihtiyaçları dışında herhangi bir maldan nisap miktarına sahip olmayan kimsedir. Ancak temel ihtiyaçları dışında, ister artıcı vasıfta olsun ister olmasın, herhangi bir maldan nisap miktarına sahip olan kimse fakir veya miskin kapsamında olmadığından ona zekât verilmez.
Yolda kalmış kimse, sürekli yaşadığı yerde malı bulunsa bile, çıktığı yolculukta parasız kalıp parasına ulaşma imkânı bulamayan, başka bir deyişle, parasızlıktan yolda kalmış ve memleketine dönemeyen kimsedir. Bu kimseye, malının bulunduğu yere dönmesine ve dönünceye kadarki ihtiyaçlarını gidermesine yetecek kadar zekât verilebilir
“Allah yolunda” anlamına gelen “fî sebîlillah” ifadesi ise kendisini Allah yoluna ve İslâm’a adamış hac yolcuları, askerler ve ilim için yola çıkan kişiler olarak yorumlanmıştır.
Zekât Kimlere Verilmez?
Zekâtın verilemeyeceği kişiler de belirlenmiştir. Bunlar arasında zenginler, müslüman olmayanlar, ve kişinin yakın akrabaları yer alır.
Hanefîler'e göre şu kimselere zekât ve fitre verilmez:
1- Ana, baba, büyük anne ve büyük babalara,
2- Oğul, oğlun çocukları, kız, kızın çocukları ve bunlardan doğan çocuklara,
3- Eşine,
4- Müslüman olmayanlara,
5- Zengine yani aslî ihtiyaçları dışında nisap miktarı mala sahip olan kişiye,
6- Babası zengin olan ergen olmamış çocuğa
Zekâtın Ödeme Şekilleri
Zekât, malın nisap miktarına ulaştıktan sonra geçen bir kamerî yılın sonunda verilmelidir. Ancak, mal sahibi isterse, bu süre dolmadan önce de zekâtını verebilir. Zekât, aynı zamanda yıl içinde taksitle de ödenebilir.
Zekat Ramazan ayında verilebileceği gibi başka aylarda da verilebilir. Ramazan ayında sevaplar kat kat olduğu için zekat vermek için bu ay tercih edilmektedir.
Zekat elden verilebileceği gibi emanet edilerek, online araçlarla, ya da başka şahıs ve kurumlar aracılığı ile ihtiyaç sahibine zekat olduğu belirtilerek gönderilebilir.
Zekat hesaplama ve zekat miktarı konularında Diyanet Başkanlığı'nın şu uygulamasından faydalanabilirsiniz:
https://zekathesapla.tdv.org
