İnsanoğlunun ürettiği ve istediği gibi biçimlendirdiği ilk yapı malzemesi kerpiçtir. Yeryüzündeki ilk yerleşim yerlerinden günümüze kullanılagelmiş bir malzemedir. Dünyanın orta kuşağının kırsal bölgelerinde, konut yapımında kullanılan ana malzemedir. Pişirme işlemi yapılmamış ilkel tuğladır. Fırınlanıp tuğla haline gelmesi ile de taşa yakın dayanıklı bir yapı malzemesi ortaya çıkar.
Dokuz bin yıla yakın bir zamandır Anadolu'da kullanıldığı bulguları mevcuttur. Ergani'nin 7 km güneybatısı Çayönü, Konya'nın 52 km güneydoğusu Çatalhöyük gibi yerleşim birimlerinde dörtgen planlı, kerpiç duvarlı kalıntılara rastlanmıştır. 2000 yıllık bir geçmişe sahip Bem Kalesi kerpiçten bir komplekstir. Kerpiçten duvar yapımı günümüzde Yemen'de çok katlı binalarda da sürmektedir.
Orta Anadolu Bölgemizde de ana yapı malzemesi kerpiç olmakla birlikte bazı bölgelerde taş ve ahşap ile birlikte kullanılır. Ucuz ve kolay elde edilebilir, yeniden kullanılabilir, geri dönüşebilir. Doğayı kirletmez, çevre ve insan sağlığı açısından düşünüldüğünde hiç zararı yoktur.
Duvar örmekte kullanılmak için killi toprağın saman ve suyla karıştırıldıktan sonra kalıplara dökülerek önce gölgede daha sonra güneşte kurutulmasıyla elde edilir. Ağacın ve taşın kolay elde edilemediği her yerde yapı malzemesi olarak kullanılır. Basınca dayanıklı, çekmeye dayanımı ise daha az olup yağmurdan korunmaya ihtiyaç duyar.
Toprak seçimi önemlidir, elenerek yabancı malzemelerden arındırılır. Kerpiç çamuruna belli oranda katılacak olan saman, çok ince kıyılarak ufalanır. Bu saman çöpleri ile harman edilen kerpiç çamuru ayakla çiğnenerek ağda kıvamına getirilir ve uzun süre bekletilir, tahta kalıplara dökülür. Buna kerpiç kesmek denilir. Daha sonra güneşte kurutulur ve kullanılmak üzere istiflenir.
Ahşap kullanılan yapılarda 6-10 santim genişliğindeki kavak ya da söğüt hatıllar 100-150 santim aralıklarla duvarın içine dikey ve düşey olarak konulur, köşelerden birbirine bağlanır. Yapıda ahşap kullanımı kerpiçin boyutunun küçülmesini de sağlamaktadır. Örneğin ahşap kullanılmayan Urfa Harran yöresinde kerpiç boyları 40-50 cm olurken diğer bölgelerimizde 20 santime kadar düşer.
İlçemizde elli yılı aşan binalarda kerpicin kullanıldığını görmekteyiz.
1970'li yıllara kadar İlçemizde yapılan binalarda ana taşıyıcı malzeme ahşap olup, kerpiç, ara duvar malzemesi olarak kullanılmıştır. İlçemiz çayırlarında killi toprak olan bölgelerden tedarik edilirdi. Günümüzde ilçemizde yapımda kullanımı yoktur.
Kaynakça : Arş.Gör.Uğur Tuztaşı, Yrd.Doç.Dr. Tülay Çobancaoğlu MSGSÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık bölümü Anadolu'da Kerpicin Kullanım Geleneği ve Kerpiç Konut Yapım Sistemlerinin Karşılaştırılması
