Ev alırken ilk dikkat edilmesi gereken konulardan biri, binanın üzerine inşa edildiği zemindir. Depremlerden en çok zarar gören yapılar genellikle yumuşak ve sıvılaşma riski taşıyan zeminlere inşa edilenlerdir. Bu nedenle alınacak evin bulunduğu arsanın zemin etüdünün yapılmış olması çok önemlidir. Sert ve kayalık zeminler, depreme karşı daha güvenli kabul edilir. Belediyeden veya yapı ruhsat belgelerinden bu zemin etüdü raporlarına ulaşmak mümkündür.
Binanın Yaşı ve Yapı Tekniği Ne Kadar Önemli?
1999 Marmara depreminden sonra Türkiye’de yapı yönetmelikleri büyük oranda değişti. 2000 yılı ve sonrasında yapılan binalar, bu yeni deprem yönetmeliklerine uygun olarak inşa edilmeye başlandı. Bu nedenle alınacak evin 2000 yılından sonra yapılmış olması büyük bir avantajdır. Ayrıca beton kalitesi, kolon-kiriş bağlantıları, kullanılan demir oranı ve yapı sistemleri gibi teknik detaylar da binanın sağlamlığı açısından belirleyici unsurlardır. Özellikle perde beton sistemi kullanılan yapılar, deprem kuvvetlerine karşı daha dayanıklıdır.
Ruhsat ve İskan Belgeleri Tam Mı?
Bir binanın ruhsatının ve iskan belgesinin olması, yasal olarak güvenli kabul edilip edilmediğini gösterir. Kaçak yapılan binalarda ne zemin etüdü ne de denetim bulunur. Bu tür yapılar deprem anında büyük risk taşır. Alınacak evin hem yapı ruhsatı hem de iskan belgesi kontrol edilmelidir. Bu belgeler, belediye ve ilgili yapı denetim firmaları tarafından verilir.
Kat Sayısı ve Bina Yüksekliği Ne Kadar Etkili?
Depremde zarar görme riski, binanın kat sayısı arttıkça genellikle artar. Özellikle 7 kat ve üzeri binalarda sarsıntı etkisi daha fazla hissedilir. Ancak bu her zaman yüksek katlı evlerin güvensiz olduğu anlamına gelmez. Önemli olan yüksek katlı binaların mühendislik hesaplarının doğru yapılmış olması ve yapının buna uygun inşa edilmesidir. Yine de az katlı, özellikle 3-5 katlı yapılar, genel olarak daha az risk taşır.
Taşıyıcı Sistemde Kolon Kesilmiş Mi Kontrol Edilmeli?
Deprem sırasında binaları ayakta tutan en önemli unsur taşıyıcı sistemdir. Bazı apartmanlarda dükkân veya otopark açmak için kolonların kesildiği, daraltıldığı görülür. Bu durum, binanın tüm taşıyıcı sistemini zayıflatır ve çökme riskini artırır. Ev almadan önce binada böyle bir müdahale olup olmadığını kontrol ettirmek gerekir. Binanın projeleriyle mevcut hali karşılaştırılmalı, gerekirse uzman bir inşaat mühendisiyle yerinde inceleme yapılmalıdır.
Bina Dışından Değil İçinden Değerlendirme Yapılmalı?
Sadece dış cephe boyasına veya yeni yapılmış asansörlere bakarak bir evin güvenli olduğu düşünülmemelidir. Asıl önemli olan, binanın temelinden çatıya kadar taşıyıcı sistemlerinin sağlamlığıdır. Ev almadan önce dairenin içinde kolonların durumu, tavan ve duvarlarda çatlak olup olmadığı incelenmeli, özellikle yük taşıyan kısımlarda deformasyonlar kontrol edilmelidir.
Yapı Denetim Süreci Nasıl İşlemiş Araştırılmalı?
2001 yılından itibaren Türkiye'de yapı denetim sistemi zorunlu hâle geldi. Bu sistem sayesinde binaların proje aşamasından inşasına kadar tüm süreçler mühendisler tarafından denetleniyor. Ancak bazı firmalar bu süreci kağıt üzerinde yürütüp gerçekte kontrol sağlamayabiliyor. Ev almadan önce yapı denetim firması kimdir, hangi projeleri denetlemiştir gibi soruların cevabı mutlaka araştırılmalıdır.
Deprem Sigortası Yaptırılmış Mı ve Prim Düzenli Ödenmiş Mi?
Zorunlu Deprem Sigortası (DASK), sadece deprem sonrası maddi zararların karşılanması için değil, aynı zamanda binanın sigorta şirketi tarafından onaylanması açısından da önemlidir. DASK yaptırılmış bir bina, en azından yasal çerçevede güvenli kabul edilmiştir. Ancak sadece sigorta yapılmış olması yeterli değildir; poliçe düzenli olarak yenilenmeli ve prim ödemeleri aksatılmamalıdır.
Dairenin Bulunduğu Kat ve Yön Seçimi Güvenlik Açısından Önemli Mi?
Deprem anında binanın üst katlarında sarsıntı daha şiddetli hissedilir. Alt katlarda ise çökme riskine karşı dikkatli olunmalıdır. Genel olarak orta katlar (2., 3. veya 4. kat) daha az riskli kabul edilir. Ayrıca binanın güneye bakan cephesi genelde daha az nem alır ve bu da betonun ömrünü uzatabilir. Evin iç aydınlatması iyi olan ve hava sirkülasyonu sağlanan daireler, genel yapı sağlığı açısından da avantajlıdır.
Ekspertiz Raporu ve Mühendis Görüşü Alınmalı?
Ev almadan önce yapılacak en sağlıklı adımlardan biri, binanın genel durumu hakkında bir uzman görüşü almaktır. İnşaat mühendisleri ya da yapı denetim uzmanları tarafından hazırlanacak bir ekspertiz raporu, binanın zayıf ve güçlü yönlerini net şekilde ortaya koyar. Bu sayede sadece emlakçı ya da satıcının beyanıyla değil, bilimsel ve teknik verilerle hareket edilmiş olur.
