Toma, Doma ve Thomas
Domaniç isminin orjinali Tomaniç'tir.
Tomaniç terimi Latince’den alınmadır. Toma veya Doma kelimesinin aslı, Thomas’tır.Bu isim, Hıristiyanlığın, Anadolu’ya yayıldığı ilk yıllarda İnegöl yöresinde yaşamış ünlü bir Azîz’in adıdır.
Antiktoma İnegöl
Bundan dolayı eski batı kaynaklarının bazısında İnegöl’ün adı, Antiktoma olarak gösterilmiştir.
Günümüzde “Şehidler” adıyla anılan köyün adı da Prof. Ömer Lütfü Barkan ve Enver Meriçli tarafından hazırlanarak Türk-Tarih Kurumunca yayımlanan Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri adlı eserde (s. 88, mad. 131) “Toma” şeklinde tescil olunmuştur.
Çiftlik Köyü, “Lipetoma”
Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri adlı eserde aynı sayfada 131. Madde olarak yapılan tescil işleminde de günümüzdeki Çiftlik Köyü, “Lipetoma” tarzında tescil olunmuştur. Görülüyor ki İnegöl yöresi, uzun yıllar, Aziz Thomas’ın adıyla özdeşleşmiştir.
Kaynakların verdiği bilgilere göre bu zat, 325 yılında İznik’te Bizans İmparatoru Konstantin’in himaye ve gözetiminde başlayan ilk Ruhânî Konsil’de Mısır-İskenderiye metropoliti’nin yanında yer almıştır.
Tevhit inancını savunduğu için afaroz edildi
Aziz Thomas, Aryanizm adı verilen ekole mensuptur ki bu ekole mensup olan Hıristiyan din adamları, Allah inancını, İznik ruhânî konsilinde kabul edilen Teslis inancından farklı biçimde yorumlamışlardır ve bu yüzden de aforoz edilmişlerdir.
Aryanizm adıyla literetürlere geçen bu yorum tarzı, İslâm’ın önerdiği Allah İnancına daha yakın bir yorum tarzıdır.
Toma'nın oğlu: Domaniç
Domaniç: Bu terim de ”Toma” kelimesi ile “İç”kelimesinin birleşmesinden oluşmuş mürekkep bir isimdir.
Balkan kavimlerinde “İç, Liç, Viç“ kelimeleri, oğul manasında kullanılır. Bu nedenle Tomaniç-Domaniç sözcüğü, bileşik isimdir ve “Toma’nın Oğlu” anlamına gelmektedir.
Şehitler köyü: Doma Köy
Şehitler Köyü’nün eski ismi Doma köydür. İşte bu Doma isminin kaynağı da budur.
Bu nedenle Merhum Bosna lideri İzzet Begoviç’in adı, Türkçeleştirildiği takdirde: İzzet Beyoğlu tarzında ifade olunur.
Burada unutulmaması gereken husus, tarih boyunca İnegöl ve Domaniç yöreleri, tek idari birim ünitesi olarak değerlendirilmiştir ki bunda sözünü ettiğimiz isim bağlantısı, önemli bir etken olmuştur.
Domaniç'in Osmanlı dönemindeki ilk adı: Hisarköy
Domaniç Kaymakamlığı resmi web sitesinde Domaniç ismiyle ilgili şu bilgilere yer verilmektedir: "Domaniç adı, Osmanlı kroniklerinden Müneccimbaşı Tarihi, Tacü’t-Tevarih, Oruç Bey Tarihi ve Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Domalıç, Aşıkpaşazade Tarihi, İbn-i Kemal ve Peçevi Tarihinde ve Hüdavendigar Livası tahrir defterlerinde ise Domaniç olarak geçer.
Domaniç' in ilk adının ‘Hisarköy’ olduğu söylenmektedir. Domaniç isminin nereden geldiği konusunda kesin bir yazılı belge ve delil olmamakla beraber farklı rivayetler mevcuttur."
Domalıç; çıkıntılı, tümsekli tepe
"Domalıç; çıkıntılı, tümsekli tepe veya dağ anlamına gelir. Bu isim Anadolu’ya gelen Türkler tarafından verilmiştir. Bu ismin verilmesinde yeryüzü şekilleri ve yörenin coğrafi konumunun etkili olduğu anlaşılmaktadır.
Bazı ecnebi tarih kaynaklarında ve 17. yüzyıl antik haritalarında Domaniç’e ‘Temnos’ denildiği görülür. Bu isim ecnebilerin Domaniç adının kendi dillerindeki telaffuzudur. Bir diğer görüşe göre Sürmeliçukur' dan Anadolu' ya gelen Ertuğrul Gazi’ ye yaylak olarak verildiğinde yöreyi gören Ertuğrul Gazi’ nin; “Bu yayla duman içinde Duman-içi yaylaları bizim yurdumuzdur.” dediği Duman-içi ifadesinin zamanla Domaniç halini aldığı ilçenin isminin de buradan geldiği söylenmektedir.
Bir başka görüşe göre ise Domaniç adı; bölgeye özgü yetişen büyük alıçlara hitaben Dom ve Alıç kelimelerinin birleşmesinden Dom-alıç adının meydana geldiği şeklindedir."
Duman içi ve Domalıç
Domaniç Belediyesi resmi web sitesinde de bu bilgilere ilaveten Domaniç isminin Lügatlarda nasıl yer aldığı paylaşılmıştır:
"Domalıç, Domaniç:
1. Tümsekli, çıkıntılı
2. Ertuğrul Gazi’nin ve yanında bulunanların ilk olarak konup yerleştikleri yer olarak bilinen bir dağin adi.( örnekleriyle Türkçe sözlük MEB Yayınları 1.cilt.)
3. Domalıç: Kambur, tümsekli, fırlak ( Büyük Larousse Milliyet Yayınları 7.cilt.) anlamındadır. Görüldüğü lügatlerdeki anlamlar da yörenin yeryüzü şekilleri ile örtüşmektedir.
Domaniç'in tarihi
"Domaniç'in yerleşim tarihi M.Ö. 5500-3500 yıllarına kadar uzanmakta olup, merkez ve köylerinde Bizans dönemine ait mezar taşı vb. kalıntılaralar bulunmaktadır. İlçeye ait ilk kesin bilgiler 13.yy. aittir. Bu dönemde Bizans hakimiyeti altında bulunan Domaniç 1. Alaattin Keykubat tarafından 13. yüzyılın son çeyreğinde Söğüt ile birlikte Ertuğrul Gazi liderliğindeki Kayı Boyu’na yayla olarak verilmiştir. Bu dönemden sonra İlçe toprakları Kayı Aşireti Yörükleri tarafından yayla olarak kullanılmıştır.
Domaniç’in ilk adı Hisarköy’dür. Sürmeliçukur’dan Anadolu’ya gelen Ertuğrul Gaziye yaylak olarak verildiğinde yöreyi gören Ertuğrul Gazinin; “Bu yayla duman içinde Duman-içi yaylaları bizim yurdumuzdur.” dediği Duman-içi ifadesinin zamanla Domaniç halini aldığı ilçenin isminin de buradan geldiği söylenmektedir."
