E Kod Ne Demek? E Kodlu Katkı Maddeleri Olan Ürünler ve GDO’lu Ürünler Helal mi?

E Kodlu Katkı Maddeleri Olan Ürünleri Tüketmek Caiz mi?

Yurt içinde veya Yurtdışında yaşayan Müslümanlar için gıda tercihleri hem dini hassasiyetler hem de sağlık açısından önemli bir konudur.

Bu yazımızda E kodlu katkı maddeleri ve genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) hakkında bilinmesi gerekenler, Din İşleri Yüksek Kurulu'nun fetvaları ışığında ele alınıyor.

E Kodu Nedir?

Bir katkı maddesine “E” kodlu numara verilmesi, onun Avrupa Birliği ülkeleri tarafından gıda katkısı olarak kullanımına izin verildiğini gösterir.

Numaranın başında yer alan “E” harfi, Avrupa Birliği demek olan “European Union” kelimesini simgelemektedir.

Gıda katkı maddeleri etikete açık adlarıyla veya “E” kodlarıyla ya da her ikisiyle birlikte yazılmaktadır. Bununla birlikte çok sayıda katkı maddesi bulunduğu için hepsine “E” kodu verilmemektedir.

E Kodunun Menşei ve Etkisi

E kodu ve benzeri isimlendirmeler, katkı maddelerinin menşei, etkisi gibi hususlarda açık bir bilgi ortaya koymamaktadır. Dolayısıyla bir gıdanın tüketilmesinin helal veya haram olmasını, doğrudan E kodu ile ilişkilendirmek doğru değildir. Bu itibarla bir gıdanın helalliği, içeriğindeki maddelerin tüketilmesinin caiz olup olmadığına bakılarak tespit edilmelidir.

“Bir gıdanın helalliği, içeriğindeki maddelerin tüketilmesinin caiz olup olmadığına bakılarak tespit edilmelidir.” - Din İşleri Yüksek Kurulu

GDO'lu Ürünlerin Hükmü

GDO Nedir?

Genetik yapısı laboratuvar ortamında değiştirilmiş organizmaları ifade eden GDO teknolojisi, bitkiler ve hayvanlar üzerinde uygulanmaktadır. Bu uygulama ile organizmanın gen dizilimi değiştirilmekte ve kendi doğasında bulunmayan bazı özellikler aktarılmaktadır. Bu teknoloji, tarım başta olmak üzere hayvancılık, gıda, kimya, biyoloji, sağlık gibi pek çok alanda kullanılmaktadır.

GDO’lu Ürünlerin Faydaları ve Riskleri

Söz konusu yöntemle elde edilen ürünlerin çeşitli faydalarının olduğu ifade edilmekle birlikte başta insan sağlığı olmak üzere, çevre ve sosyo-ekonomik yapı üzerinde birtakım riskler taşıdığı da dile getirilmektedir.

Yüce Allah (c.c.) “Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerin helal ve tayyib (temiz) olanlarından yiyin” (Bakara, 2/168) buyurmak suretiyle tüketilecek gıdaların helal olması yanı sıra “tayyib” (temiz, güzel, doğal, özü bozulmamış, iyi ve yararlı olan şeyler) olmasını da istemiştir.

GDO’lu Ürünlerin Helalliği

İçeriğinde domuz geni bulunan GDO’lu ürünlerin hem üretimi hem de tüketimi haramdır. Bunun dışındaki GDO’lu ürünlerin üretimi ve tüketimi hakkında konuya gıda güvenliği ekseninde yaklaşılması daha isabetli gözükmektedir.

Bu çerçevede, insan sağlığına, diğer canlılara ve ekolojik dengeye verdiği muhtemel zararlar göz önüne alındığında bu ürünlerin şüpheli olduğunu ve konuya ihtiyatla yaklaşılması gerektiğini söylemek mümkündür.

Tüketim Tavsiyeleri

Tüketim açısından, zararları henüz ispatlanmadığından GDO’lu ürünleri tüketmenin haram olduğunu söylemek mümkün değildir. Bununla birlikte tüketicilerin bu ürünlere ihtiyatla yaklaşmaları ve genetiğine müdahale edilmemiş doğal ürünleri tercih etmeleri tavsiye edilir.

E Kodlu Katkı Maddeleri Hakkında Tavsiyeler

E kodlu katkı maddeleri, gıda endüstrisinde yaygın olarak kullanılan ve Avrupa Birliği tarafından onaylanmış katkı maddeleridir. E kodlarının ne anlama geldiğini ve hangi katkı maddelerinin helal olup olmadığını anlamak, özellikle yurtdışında yaşayan Müslümanlar için önemlidir. İşte E kodlu katkı maddeleri hakkında tavsiyeler ve E kodlarının türleri ile anlamları:

1. Kaynağını Araştırın: E kodlu katkı maddelerinin helal olup olmadığını anlamak için kaynaklarını araştırmak önemlidir. Bitkisel veya sentetik kökenli katkı maddeler genellikle helaldir, ancak hayvansal kökenli olanlar dikkatle incelenmelidir.

2. Helal Sertifikalı Ürünler Tercih Edin: Mümkünse helal sertifikalı ürünleri tercih edin. Bu, katkı maddelerinin İslami kurallara uygun olduğundan emin olmanızı sağlar.

3. Mobil Uygulamalar Kullanın: "Scan Halal" gibi mobil uygulamaları kullanarak ürünlerin helal olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Bu uygulamalar, E kodları ve diğer katkı maddeleri hakkında bilgi sağlar.

4. İçindekiler Kısmını Okuyun: Gıda ürünlerinin etiketlerinde yer alan içindekiler kısmını dikkatlice okuyun. E kodları ve katkı maddelerinin adları genellikle burada yer alır.

5. Şüpheli Ürünlerden Kaçının: Kaynağı belli olmayan veya şüpheli görünen katkı maddeleri içeren ürünlerden kaçının. İhtiyatlı olmak, helal beslenme konusunda güvenli bir yaklaşımdır.

E Kod Türleri ve Anlamları

E kodları, gıda katkı maddelerinin sınıflandırılması için kullanılır. İşte bazı yaygın E kodları ve anlamları:

• E100-E199 (Renkler): Gıdalara renk katmak için kullanılan maddeler.

  • E100: Kurkumin (Zerdeçal), doğal bir renk verici.
  • E120: Karmin, kırmızı renk verici, böceklerden elde edildiği için şüphelidir.

• E200-E299 (Koruyucular): Gıdaların raf ömrünü uzatmak için kullanılır.

  • E202: Potasyum Sorbat, genellikle bitkisel kaynaklıdır.
  • E220: Kükürtdioksit, kurutulmuş meyvelerde koruyucu olarak kullanılır.

• E300-E399 (Antioksidanlar, Asitler): Gıdaların oksidasyonunu önler ve asitlik düzenler.

  • E300: Askorbik Asit (C vitamini), genellikle bitkisel veya sentetik.
  • E330: Sitrik Asit, genellikle bitkisel veya sentetik.

• E400-E499 (Emülgatörler, Stabilizatörler, Kalınlaştırıcılar): Gıdaların yapısını iyileştirir.

  • E471: Mono ve Digliseridler, hayvansal veya bitkisel kaynaklı olabilir, dikkatle incelenmelidir.
  • E440: Pektin, genellikle bitkisel kaynaklıdır.

• E500-E599 (Asitlik Düzenleyiciler, Kabartıcılar): Gıdaların asitlik seviyesini düzenler ve kabartma işlevi görür.

  • E500: Sodyum Karbonat (Kabartma tozu), genellikle sentetik.
  • E503: Amonyum Karbonat, genellikle sentetik.

• E600-E699 (Tat Vericiler ve İyileştiriciler): Gıdalara lezzet katmak veya lezzetini artırmak için kullanılır.

  • E621: Monosodyum Glutamat (MSG), genellikle sentetik.
  • E635: Disodyum 5'-ribonükleotidler, kaynağı dikkatlice incelenmelidir.

Haram Olarak Kabul Edilebilecek E Kodları

Gıdalarda kullanılan bazı E kodlu katkı maddeleri, hayvansal kökenli olabileceği için haram veya şüpheli olarak kabul edilebilir. İşte haram ve şüpheli olarak değerlendirilebilecek bazı E kodlu katkı maddeleri:

1. E120 - Karmin (Cochineal)

   • Kaynağı: Karmin, kırmızı renk verici olarak kullanılan bir maddedir ve genellikle böceklerden (cochineal böcekleri) elde edilir.
   • Haram Sebebi: Böceklerden elde edildiği için haram olarak kabul edilir.

2. E441 - Jelatin

   • Kaynağı: Jelatin, genellikle domuz derisi, sığır kemikleri veya diğer hayvansal kaynaklardan elde edilir.
   • Haram Sebebi: Eğer jelatin domuzdan elde edilmişse veya İslami usule uygun kesilmemiş hayvanlardan elde edilmişse haram kabul edilir.

3. E542 - Yenilebilir Kemik Fosfatı

   • Kaynağı: Hayvansal kemiklerden elde edilir.
   • Haram Sebebi: Domuz veya İslami usule göre kesilmemiş hayvanlardan elde edilmişse haramdır.

4. E904 - Şellak

   • Kaynağı: Lac böceğinden elde edilen bir reçinedir.
   • Haram Sebebi: Böceklerden elde edildiği için haram kabul edilir.

Şüpheli Olarak Kabul Edilebilecek E Kodları

1. E322 - Lesitin

   • Kaynağı: Genellikle soya fasulyesinden elde edilir, ancak hayvansal kaynaklardan da elde edilebilir.
   • Şüpheli Sebebi: Kaynağı belirtilmemişse hayvansal olup olmadığı şüphelidir.

2. E422 - Gliserin

   • Kaynağı: Hayvansal yağlardan veya bitkisel yağlardan elde edilebilir.
   • Şüpheli Sebebi: Kaynağı belirtilmemişse hayvansal olup olmadığı şüphelidir.

3. E471 - Mono ve Digliseridler

   • Kaynağı: Hayvansal veya bitkisel yağlardan elde edilebilir.
   • Şüpheli Sebebi: Kaynağı belirtilmemişse hayvansal olup olmadığı şüphelidir.

4. E472 - Esterler

   • Kaynağı: Hayvansal veya bitkisel yağlardan elde edilebilir.
   • Şüpheli Sebebi: Kaynağı belirtilmemişse hayvansal olup olmadığı şüphelidir.

5. E631 - Disodyum Inosinat

   • Kaynağı: Genellikle hayvansal kaynaklardan, özellikle balıklardan elde edilir.
   • Şüpheli Sebebi: Hayvansal kaynaklardan elde edildiği için şüphelidir.

6. E635 - Disodyum 5'-Ribonükleotid

   • Kaynağı: Genellikle hayvansal veya bitkisel kaynaklardan elde edilebilir.
   • Şüpheli Sebebi: Kaynağı belirtilmemişse hayvansal olup olmadığı şüphelidir.

Yukardaki Tabloya dikkat!

1-İşaretsiz "siyah" E numaraları helal kabul edilen katkıları gösterir.

2-"kırmızı" E numaraları sağlık için tehlikeli katkıları gösterir.

3-** işaretleri kesin hayvan (çoğunlukla domuz) kökenli katkıları gösterir. (HARAM)

4-* Bitkisel veya hayvansal kökenli olabilir. Alkolle muamele edilmiş veya edilmemiş olabilir. Bu sebeple (ŞÜPHELİ) kabul edilen katkıları gösterir.

Kaynak: Gıdalarda helal ve haram E katkı maddesi numaraları - e kodu listesi

En çok tercih edilen ürünler ve içerdikleri zararlı katkı maddeleri

1-GAZLI İÇECEKLER VE KOLA

Günde bir bardak kola içen kadınlarda ölçülebilir düzeyde kemik erimesi oluşuyor. Kronik böbrek hastalığına yakalanma riski iki kat artıyor. İçlerinde koruyucu olarak sodyum benzoat (E211), sentetik tatlandırıcılar (Asesülfam K (E950), Sodyum Siklamat (E952), Sodyum Sakkarin (E954)) bulunur.

2-MEYVE AROMALI İÇECEKLER

İçlerinde koruyucu olarak (Sodyum benzoat (E211), potasyum sorbat (E202)), sentetik tatlandırıcılar (Asesülfam K (E950), Sodyum Siklamat (E952), Sodyum Sakkarin (E954)). Sentetik renklendiriciler ise Tartrazin (E102), Sunset yellow FCF (E110), Karmosin (E122), Amarant (E123), Eritrosin (E127), Ponso 4R (E124), Allura red AC (E129), Brilliant Blue FCF (E133), Azorubin (E122), İndigotin (E132) vardır.

3-HAZIR VE MEYVELİ KEKLER

Potasyum sorbat (E202) içerir. DNA'ya hasar verebilir.

4-BİSKÜVİLER

4-Normal bisküvilerde Sodyum metabisülfit (E223) vardır. Alerjiye yol açabilir, baş ağrısını tetikleyebilir, DNA'ya hasar verebilir. Tatlı olanlarda asesulfam K (E950) ve neohesperidin DC (E959) gibi tatlandırıcılar vardır.

5-SUCUK-SALAM-SOSİS

Bu ürünlerde Nitrat ve Nitritler (E251, E252, E250, E249) vardır. Bağırsak, akciğer kanseri riskini artırırlar. Ayrıca lezzet artırıcı Monosodyum glutamat (E621), alerjiye yol açabilir, migreni tetikleyebilir, obeziteyi artırır.

6-PAKET SÜT ve YOĞURT

 Kakaolu sütlerde Karregenan (E407) vardır. Yüksek miktarları başka kanserojenlerin etkinliğini artırabilir. Meyveli ve aromalı sütlerde renklendirici Azorubin (E122) vardır. Bazı enzimleri baskılar, mide krampları ve kas seğirmeleri gibi etkilere yol açabilir. Meyveli yoğurtlarda Potasyum Sorbat (E202) gibi koruyucu, FCF (E133), Tartrazin (E102) ve Karmosin (E122) gibi sentetik boyalar bulunur.

7-REÇEL VE MARMELATLAR

 Diyabetik reçellerde Potasyum sorbat (E202) gibi koruyucu, Aspartam (E951) ve Asesülfam K (E950) gibi tatlandırıcılar vardır. Tatlandırıcıların bir kısmı kanser riskini, bir kısmı migren ağrıları artırabilir.

8-ÇİKOLATALAR

 Tartrazin (E102), Allura red AC (E129), Brilliant Blue FCF (E133) ve İndigotin (E132) gibi sentetik renklendiriciler vardır. Renklendiriciler hiperaktivetiyi artırır. Bir kısmı alerjiye, bir kısmı genetik hasara yol açabilir.

9-SAKIZ

Bütillendirilmiş hidroksianisol BHA (E320) gibi antioksidan, Aspartam (E951) ve Asesülfam K (E950) gibi tatlandırıcı, Brilliant Blue FCF (E133) ve Sunset yellow FCF (E110) gibi renklendirici içerenler tercih edilmemeli.

10- KONSERVELER

Sodyum benzoat (E211) ve Sodyum metabisülfit (E223) gibi koruyucu, Allura red AC (E129) gibi sentetik renklendirici içerenler tercih edilmemeli. Kanser riskini artırabilir, alerjiye yol açabilir, DNA hasarı oluşturabilir.

11-TUZ VE SOSLAR

Tuzlarda Sodyum alüminyum silikat (E554) vardır. Soslarda Sodyum benzoat (E211) ve potasyum sorbat (E202) bulunur. E211 alerji yapabilir, hiperaktiviteyi artırır, genetik hastalıklara yol açabilir. n CİPS Cips yüksek ısıda piştiği için içinde kanserojen bir madde olan Poliakrilamit oluşur. Monosodyum glutamat (E621) ve bütillendirilmiş hidroksianisol - BHA (E320) içerenler tercih edilmemeli.

Sonuç

E kodlu katkı maddelerinin helal olup olmadığını belirlemek için ürün etiketlerini dikkatlice okumak ve üreticiden bilgi almak önemlidir. Helal sertifikalı ürünleri tercih etmek, bu katkı maddelerinin helalliği konusunda güvence sağlar. Şüpheli görülen katkı maddelerinden kaçınmak ve alternatif ürünleri tercih etmek, helal beslenme açısından en güvenli yaklaşımdır.