YALANCININ MUMU YATSIYA KADAR YANAR NE DEMEK?
İsmi üzerinde bu bir ata sözü… Atalarımıza ait. Atasözleri, atalarımız ve büyüklerimiz tarafından yaşanmış tecrübeler sonucu söylenmiş olan sözlerdir.
“Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.” Sözü de bu sözlerden biridir. Peki, anlamı nedir?
Yalancının mumu Yatsıya kadar yanar atasözü, yalan söyleyen bir kişinin söylediği yalanın elbet bir gün ortaya çıkacağını anlatmak için kullanılır. Yani söylenen bir yalan muma benzetilir. Yatsıdan kastedilen de gerçeğin gün bitmeden ortaya çıkmasıdır.
YALANCININ MUMU YOK
Bir kişinin söylediği yalanın gerçeği, çok geçmeden ortaya çıkar. Eski zaman, yalancının biri derki benim mumum var. Aslında yoktur yalan söylemiştir. Derken akşam olur. Yatsı vakti iyice karanlık çöker. Işık için, muma ihtiyaç vardır. Yalancıya denir ki, mumunu getir de yak. Yok ki getirsin. Böylece yatsı vakti yalancının mumu olmadığı ortaya çıkar.
YATSI NAMAZI VE MÜNAFIKLAR
Bu atasözünün bir de münafıklarla ilgili bir geçmişi vardır. Hz. Peygamber (s.a.v) zamanında Medine’de Müslüman olmadıkları halde menfaatleri gereği müslüman gözüken münafıklar, namaz vakitlerinde camiye gelirler yalandan namaz kılarlardı. Ancak yatsı namazına gelmeye üşendikleri için camiye gelmezlerdi. Yatsı geç vakit olduğu için mumlarını söndürüp yatarlardı. Böylece yalanları yatsı vaktinde ortaya çıkardı.
ATASÖZÜNÜN OSMANLI DÖNEMİ HİKÂYESİ
İstanbul’da bir külliyenin medrese kısmında öğrenim gören öğrenciler yatılı olarak üç-beş kişilik odalarda birlikte kalırlarmış. Yemekler ortak pişirilir, geceler ders çalışmak için kullanılan mum gibi giderler ortak bir bütçeden karşılanırmış. Gündelik işler de sıra ile yapılırmış. Ancak bu öğrencilerden birisi her gece şamdanın dibinde kalan kırıntı mumları toplayıp, eritir ve onlardan uyduruktan bir mum yapıp sırası geldiğinde bu mumu kullanırmış. Mum için ayrılan parayı da cebine atarmış. Bu uyduruk mum, uzun müddet odayı aydınlatmaz ve erkenden sönermiş.
İşin aslını anlayan arkadaşları, bir gece yatsı namazından sonra karanlıkta kalınca arkadaşlarını sıkıştırmışlar: “Biz sana o kadar para verdik, niye mum almadın? Yalancının mumu ancak yatsıya kadar yanar.” demişler.
YASSIYA KADAR YANAN MUM
Bir de son dönemlerde yassı diye bir alet ile bu atasözü açıklanır oldu. Muma takılan bu araca kadar yanan mum, bu aracın takılı olduğu yere gelince, yassı aletin kapanması ile sönerdi. Mum da yassıya kadar yanmış olurdu. Kişi yassı aleti ile mumun ne kadar yanacağını ayarlayabiliyordu. Yalancının mumu da yassıya kadar yanar ve söner. Yani er ya da geç gerçek ortaya çıkar. Bu aletin videosu aşağıda;
Bu yaklaşıma göre; Muma yerleştirilen 'Yas' isimli alet sayesinde mum yassıya kadar yanar ve söner. Bu atasözü de 'yatsıya' kadar değil 'yassıya' kadardır.