İlk yardım, herhangi bir tıbbi cihaz ya da ilaç kullanmadan yapılan basit ama etkili müdahaleleri kapsar. Acil yardım ise ambulans ekiplerinin, uzman sağlık personelinin yaptığı profesyonel müdahalelerdir. Yani ilk yardım, olay anında herkesin yapabileceği, hayat kurtarıcı bir adımdır. Doğru yapılan bir ilk yardım, acil sağlık hizmetlerinin başarı oranını da büyük oranda artırır.
Olay Yeri Güvenliği Neden ilk Adımdır?
İlk yardımda ilk kural, önce kendi güvenliğini sağlamaktır. Yangın, elektrik kaçağı, yoğun trafik gibi durumlarda kazazedeye müdahale ederken siz de zarar görebilirsiniz. Bu yüzden olay yerine yaklaşmadan önce çevre güvenliğini kontrol etmek gerekir. Ardından olayın ne olduğu anlaşılmalı ve gerekiyorsa hemen 112 Acil Servis aranmalıdır.
Hastanın Bilinci Kontrol Edilirken Nelere Bakılır?
Kişiye yaklaşırken önce seslenerek yanıt verip vermediğine bakılır. “İyi misiniz?” gibi sorular sorulur. Yanıt yoksa omzuna hafifçe dokunularak tepki aranır. Eğer kişi tepki vermiyorsa bilinci kapalı olabilir ve bir sonraki adım olan solunum kontrolüne geçilir. Kişinin göğüs hareketleri izlenir, burnuna ve ağzına eğilerek nefes alıp almadığı kontrol edilir.
Solunumu Olmayan Kişiye Nasıl Müdahale Edilir?
Eğer kişi nefes almıyorsa hemen kalp masajı ve suni solunumdan oluşan temel yaşam desteğine başlanmalıdır. Yetişkin bir kişide kalp masajı için göğüs kemiği ortasına iki el üst üste yerleştirilir ve dakikada yaklaşık 100-120 kez olacak şekilde 5-6 cm derinliğe bastırılır. 30 basıdan sonra 2 nefes verilir. Bu işlem ambulans gelene kadar ya da kişi soluk alıp vermeye başlayana kadar devam eder.
Kanama Varsa Ne Yapılmalı?
Ciddi bir kanama varsa, önce eldiven gibi koruyucu bir malzeme kullanarak doğrudan baskı uygulanır. Temiz bir bez ya da sargı bezi ile kanayan bölgeye bastırmak, kanamayı yavaşlatabilir. Kanayan bölge mümkünse kalp seviyesinden yukarıda tutulmalıdır. Kol veya bacak gibi uzuvlarda yoğun kanama varsa turnike son çare olarak, doğru şekilde ve saat belirtilerek uygulanabilir.
Kırık ve Çıkıklarda Nasıl Davranılmalı?
Kırık, çıkık ya da burkulmalarda o bölge sabitlenmeli, kesinlikle oynatılmamalıdır. Kırık bölgeye herhangi bir kuvvet uygulanmamalı, yerine oturtmaya çalışılmamalıdır. Mümkünse destekleyici bir malzeme ile hareketsiz hale getirilmeli ve hastanın o bölgeyi kullanması engellenmelidir. Gerekiyorsa soğuk uygulama yapılabilir.
Yanıklarda Hangi Müdahaleler Doğru Olur?
Yanıklarda yapılması gereken ilk şey, sıcakla temasın kesilmesidir. Ardından yanık bölgesi bol serin suyla en az 15 dakika yıkanmalıdır. Su, yanığın derine ilerlemesini önler. Ancak buz ya da diş macunu gibi maddeler asla sürülmemelidir. Ciltteki kabarcıklar patlatılmamalı, steril bezle sarılıp sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Boğulma Durumunda Ne Yapılmalı?
Boğulma, özellikle çocuklarda ve yemek yerken çok sık yaşanan bir durumdur. Kişi nefes alamıyorsa ve sesi çıkmıyorsa, Heimlich manevrası uygulanır. Bu yöntemde kişinin arkasına geçilir, gövdesinin biraz üzerine yumruk şeklinde bir el yerleştirilir, diğer elle desteklenerek hızlı ve sert şekilde içe ve yukarıya doğru bastırılır. Bu işlem yabancı cisim çıkana kadar devam eder. Bebeklerde ise sırt sıvazlama ve göğüs basısı şeklinde daha farklı bir uygulama yapılır.
Bayılmalarda Doğru Bilinen Yanlışlar Nelerdir?
Bayılan bir kişiye soğan koklatmak ya da tokat atmak gibi yanlış müdahalelerden kaçınılmalıdır. Doğrusu, kişinin düz bir zemine yatırılması ve ayaklarının 30 cm kadar yukarı kaldırılmasıdır. Böylece beyne giden kan miktarı artar. Sıkı giysiler gevşetilmeli, ortam havalandırılmalıdır. Kişi kendine geldikten sonra yavaşça oturtulmalı ve gerekirse tıbbi yardım çağrılmalıdır.
Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Yapılır?
Zehirlenmelerde kişinin neyle zehirlendiği bilinmeden kusturulması tehlikelidir. Ağızdan zehir alındıysa hemen sağlık yardımı çağrılmalı ve kişi kusturulmamalıdır. Zehirlenme durumu solunum yoluyla ya da cilt temasıyla olmuşsa, ortam havalandırılmalı ve giysiler çıkarılmalıdır. Sağlık ekibi gelene kadar kişi gözlenmeli, bilinci kontrol altında tutulmalıdır.
İlk Yardım Eğitimi Almak Mümkün Mü?
Evet. Sağlık Bakanlığı ve birçok sivil toplum kuruluşu tarafından verilen sertifikalı ilk yardım eğitimleri mevcuttur. Bu eğitimler, hem bireysel farkındalık kazandırır hem de acil durumlarda doğru hareket etme becerisi kazandırır. Evde, iş yerinde, okulda ya da sokakta her an birinin hayatını kurtarmak, bazen yalnızca birkaç basit bilgiyi bilmekten geçer.
