Tespih Çekmenin Tarihi: İlk tesbihi kim çekti? İşte tesbih çeşitleri ve faydaları!

İşte tesbih ya da halk diliyle tespihe dair merak edilen bilgiler!

Tesbih ne demek?

Tesbih Arapça kökenli bir kelime olup, "sübh" kelimesinden türemiştir ve "övmek, yüceltmek" anlamına gelir. İslam dininde Allah'ı anıp zikretmeye tesbih denir.

Ayrıca tesbih, Allah'ı övmek ve yüceltmek için kullanılan dua ve zikir çekmek yarayan dini bir nesne olarak da bilinir. Tesbihler genellikle belirli sayıda boncuktan oluşur ve bu boncuklar zikir çekilirken sayılmaktadır.

Bu anlamda ilk tesbihi ilk insan Hz. Adem babamız ile Hz. Havva annemiz çekmiştir. Ancak ilk insanların tesbih aracı olarak nasıl bir eşya kullandıklarını bilmiyoruz.

Tespih Çekmenin Kökenleri

Boncuk, kemik ve taş gibi küçük parçaların bir ipe dizilmesi, insanlık tarihinin en eski geleneklerinden biridir.

Batı kaynaklı tarihe göre: ilk insanlar, avladıkları avların parçalarını ip benzeri şeylere dizerek, bir sonraki avda başarı getirmesi için üzerlerine takarlardı. Bu tür takılar, savaşlarda kötülüklerden ve düşmanlardan korunma amacıyla da kullanılmıştır. Günümüzde ise bazı taşların özel uğurlar getirdiğine inanılır ve İslam dışı kültürlerde tespih çekme geleneği bu inançla devam etmektedir.

Tespihin Dini ve Kültürel Kullanımı

Batı kaynaklı tarihe göre: Tespihin dini amaçlarla ve duaları saymada kullanımı, Hindistan’daki Hindu inanışlarına kadar uzanır. İlk olarak Hinduizm'de kullanılan tespih, zamanla Ortadoğu'ya ve Avrupa'ya yayıldı.

Müslümanlık, Hıristiyanlık (Katolik), Hinduizm ve Budizm’de duaları ve dualar arası bölümleri saymada kullanılan tespih, her dinde benzer bir amaçla kullanılmaktadır.

İslam dünyasında tespihin kesin ne zaman kullanılmaya başlandığı bilinmemekle birlikte, peygamberimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v) tespih taşıdığına dair herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.

Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) zamanında namaz ve dua sırasında hurma çekirdeği veya çakıl taşlarının kullanıldığı bazı hadislerde belirtilmiştir. İslam’da tespih çekme, 'Sübhanallah', 'Elhamdülillah' ve 'Allahüekber' kelimelerini 33’er defa tekrar etmek şeklinde Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) zamanında başlamıştır. Namaz sonrasında bu tesbihi çekmek sünnettir.

Tespihin Yapım ve Kullanım Şekilleri

İslam anlayışında, Esmaül Hüsna yani Allah'ın en güzel isimlerinin sayısı 99 olduğu için bu inanç doğrultusunda, her isim için bir işaret olarak 99 taneli tespihler yapılmıştır.

Tesbihler genellikle 33, 99, 500 veya 1000 tane boncuktan olabilir. 500 ve 1000’lik tespihler daha çok tekkelerde ve dergahlarda zikr için kullanılır. Bu tespihlerin içinden geçirme uygulaması, hastaları iyileştirmek veya muratlarını elde etmek için yapılır.

Günümüzde tespih çekmenin yalnızca dini bir uygulama değil, aynı zamanda bir alışkanlık haline geldiği görülmektedir. Bazı insanlar, tespihleri oyuncak veya el alışkanlığı olarak kullanırken, bazıları da futbol takımlarının renklerine göre yapılmış tespihler kullanmaktadır.

Bilimsel Bakış: Tespih Çekmenin Faydaları

Modern bilimin tespih çekmeye bakış açısı, bu uygulamanın beynimizi rahatlatma ve stresle başa çıkmada etkili olabileceğini öne sürmektedir.

Beynimiz, sürekli sorunlar, endişeler ve korkularla baskı altında kaldığından, sinir hücreleri aşırı yorulmakta ve tespih çekmek bu yorgunluğu hafifletmekte yardımcı olmaktadır.

Tespihin Maddi ve Sanatsal Yönleri

Tespihler genellikle mineraller, değerli madenler, hayvan kabukları, denizden çıkarılan inci, mercan ve sedef gibi çeşitli materyallerden yapılmaktadır. Ayrıca sentetik maddeler de kullanılmaktadır. Taneler farklı şekil ve büyüklüklerde olabilir ve bu çeşitlilik, tespihlerin estetik ve işlevsel yönlerini zenginleştirmektedir.

Osmanlı döneminde tesbihçiliğin bir sanat olarak kabul edilmesiyle birlikte, İstanbul bu sanatın merkezi haline gelmiştir. Tesbihlerin yüksek değer taşıyanları arasında kuka, fildişi, zergerdan ve Oltu taşından yapılanlar bulunmaktadır. Tesbihler, genellikle özel günlerde hediye olarak verilmiş ve bu uygulama geleneksel bir değer taşımıştır.

İslam Dininde Tesbihin Önemi

Tesbih, Arapça kökenli bir kelime olup, "subh" kökünden türemiştir ve "Allah'ı yüceltmek, O'nu her türlü eksiklikten tenzih etmek" anlamına gelir.

İslam dininde tesbih, Allah'ın isimlerini anmak, O'nu yüceltmek ve zikretmek için kullanılan bir ibadet şeklidir. Bu ibadet, Müslümanlar arasında derin bir manevi anlama sahiptir ve çeşitli şekillerde uygulanabilir.

İslam dininde tesbih, Allah'ı yüceltmek ve anmak için önemli bir ibadet olarak kabul edilir. Tesbih, hem bireysel hem de toplu olarak yapılabilen bir ibadet şeklidir ve birçok farklı biçimde uygulanabilir:

1. Zikir Olarak Kullanılması:

   • Tesbih, Allah'ı anmak (zikir) için kullanılan bir araçtır. Müslümanlar, Allah'ın isimlerini ve sıfatlarını zikrederek O'nu hatırlarlar. Bu, kişinin manevi olarak huzur bulmasına ve Allah'a yakınlaşmasına yardımcı olur.

2. Kur'an'da Tesbih:

   • Kur'an-ı Kerim'de tesbihin önemi sıkça vurgulanmıştır. Allah, birçok ayette müminleri kendisini tesbih etmeye davet eder. Örneğin, "Sabah ve akşam Rabbinin adını an ve O’nu her türlü eksiklikten tenzih et." (A'raf Suresi, 205. Ayet)

3. Günlük Hayatta Tesbih:

   • Tesbih, günlük ibadetlerin bir parçası olarak kabul edilir. Namazlardan sonra, belirli zikirlerle birlikte tesbih çekmek, Allah'a olan bağlılığı artırır. Özellikle "Subhanallah" (Allah eksikliklerden uzaktır), "Elhamdülillah" (Her türlü övgü Allah'a mahsustur) ve "Allahu Ekber" (Allah en büyüktür) gibi ifadelerle yapılan tesbihler, Müslümanlar arasında yaygındır.

4. Manevi Huzur ve Sükunet:

   • Tesbih, kişinin ruhsal olarak dinginleşmesine ve huzur bulmasına yardımcı olur. Düzenli tesbih çeken bir kişi, zihnini ve kalbini Allah'a yönlendirir, böylece dünyevi sıkıntılardan uzaklaşarak manevi bir huzur elde eder.

5. Tespih Taneleri ile Yapılan Zikir:

   • Fiziksel olarak elde kullanılan tespih taneleri (genellikle 33 veya 99 taneden oluşur), zikir sayısını takip etmek için kullanılır. Bu, ibadetin daha düzenli ve disiplinli bir şekilde yapılmasına yardımcı olur.

Tesbih, İslam dininde manevi derinliği olan bir ibadet şekli olup, Allah'a olan bağlılığı pekiştiren ve kişinin manevi yolculuğunda önemli bir yere sahip olan bir uygulamadır. Tesbih çekmek, Allah'ı her zaman anmayı, O'na yakınlaşmayı ve dünyevi sıkıntılardan arınmayı teşvik eder.

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) tesbih kullandı mı?

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)'in tesbih kullanımıyla ilgili rivayetler incelendiğinde, onun modern anlamda kullanılan boncuklu tespihleri kullanmadığı, ancak parmaklarıyla zikir çektiği bildirilmiştir.

Peygamber Efendimiz'in Zikir Uygulamaları

1. Parmaklarla Zikir:

   • Peygamber Efendimiz'in parmaklarıyla zikir çektiği rivayet edilmiştir. Bu, parmakların sayım aracı olarak kullanılması anlamına gelir. Zikir esnasında sağ elin parmaklarının kullanılması yaygın bir uygulamadır ve bu yöntemle zikir sayısı takip edilir.

2. Sahabelerin Uygulamaları:

   • Bazı sahabelerin hurma çekirdekleri veya taşlarla zikir çektikleri bilinmektedir. Bu, tespihin bir türüdür ve sayım yapmak için fiziksel objeler kullanılmasını içerir. Peygamber Efendimiz, sahabelerin bu uygulamalarını tasvip etmiş ve onları teşvik etmiştir.

3. Tesbihin Gelişimi:

   • Peygamber Efendimiz'in döneminde, modern anlamda tespih taneleri şeklinde bir kullanım yoktu. Ancak, zamanla bu uygulama yaygınlaşmış ve Müslümanlar arasında kabul görmüştür. Tespih, zamanla boncuklardan oluşan bir forma bürünmüş ve zikir çekerken kullanılması yaygınlaşmıştır.

4. Zikrin Önemi:

   • Peygamber Efendimiz, zikir ve tesbih çekmenin önemini vurgulamış ve ümmetine Allah'ı sürekli anmalarını tavsiye etmiştir. Zikir, Allah ile manevi bir bağ kurmanın, O'nu hatırlamanın ve kalpleri huzura erdirmenin bir yoludur.

Sonuç

Özetle, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.), modern anlamda kullanılan tespihleri kullanmamış, ancak zikir ve tesbihin önemini her fırsatta vurgulamıştır. Parmaklarla zikir çekmek, onun sünneti olarak kabul edilmiştir. Tesbih, zamanla Müslümanlar arasında zikir çekmeyi kolaylaştırmak için kullanılan bir araç haline gelmiştir.

Tespih kullanımı, İslam dünyasında çeşitli şekillerde kabul görmüş ve Müslümanların manevi hayatında önemli bir yer edinmiştir.

Peygamber Efendimizin (s.a.v) tavsiye ettiği günlük zikirler

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.), Müslümanlara günlük olarak Allah'ı anmalarını ve zikir yapmalarını tavsiye etmiştir. Bu zikirler, kişinin Allah'a olan bağlılığını artırır, manevi huzur sağlar ve günahların bağışlanmasına vesile olur. İşte Peygamber Efendimiz'in tavsiye ettiği bazı günlük tesbih ve zikirler:

1. Subhanallah, Elhamdülillah, Allahu Ekber

• Subhanallah (سُبْحَانَ ٱللَّٰهِ): "Allah her türlü eksiklikten uzaktır" anlamına gelir.
• Elhamdülillah (ٱلْحَمْدُ لِلَّٰهِ): "Her türlü övgü Allah'a mahsustur."
• Allahu Ekber (ٱللَّٰهُ أَكْبَرُ): "Allah en büyüktür."

Bu üç zikir, özellikle namazlardan sonra 33'er kez çekilmesi tavsiye edilmiştir. Bir hadiste şöyle buyrulmuştur:

"Kim her namazın ardından otuz üç defa Subhanallah, otuz üç defa Elhamdülillah ve otuz üç defa Allahu Ekber der ve yüzüncüde Lâ ilâhe illallâhu vahdehû lâ şerîke leh, lehü'l-mülkü ve lehü'l-hamdü ve hüve alâ külli şey'in kadîr derse, deniz köpüğü kadar dahi olsa günahları bağışlanır."

2. Lâ ilâhe illallah

• Lâ ilâhe illallah (لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ): "Allah'tan başka ilah yoktur" anlamına gelir.

Bu zikir, İslam'ın temel inançlarından biri olan tevhid inancını pekiştirir ve sürekli anılması tavsiye edilir.

3. Estagfirullah

• Estagfirullah (أَسْتَغْفِرُ ٱللَّٰهَ): "Allah'tan bağışlanma dilerim."

Günlük hayatta sıkça tövbe etmek, kişinin günahlarından arınmasına yardımcı olur. Peygamber Efendimiz'in bu zikri günde 100 defa çektiği rivayet edilmiştir.

4. Lâ havle velâ kuvvete illâ billâh

• Lâ havle velâ kuvvete illâ billâh (لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِٱللَّٰهِ): "Güç ve kuvvet yalnızca Allah'tandır."

Bu zikir, Allah'a olan güveni ve teslimiyeti ifade eder ve sıkıntılı anlarda okunması tavsiye edilir.

5. Bismillah 

• Bismillah (بِسْمِ ٱللَّٰهِ): "Allah'ın adıyla."

Günlük işlere başlarken Bismillah demek, işlerin bereketli ve hayırlı olması için önemlidir.

• Yemekten ve içecekten önce besmele çekmek, bitirince de Elhamdülillah demek sünnettir.

6. Hasbiyallahu lâ ilâhe illâ hüve aleyhi tevekkeltü ve hüve rabbü'l-arş-il-azîm

• Hasbiyallahu lâ ilâhe illâ hüve aleyhi tevekkeltü ve hüve rabbü'l-arş-il-azîm (حَسْبِيَ ٱللَّٰهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ ٱلْعَرْشِ ٱلْعَظِيمِ): "Allah bana yeter, O'ndan başka ilah yoktur. O'na tevekkül ettim ve O, yüce Arş'ın sahibidir."

Bu zikir, özellikle zor durumlarda Allah'a olan güveni pekiştiren bir ifadedir.

7. Salavat Getirmek

• Allahümme salli alâ Muhammedin ve alâ âli Muhammed (اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ): "Allah’ım, Muhammed’e ve Muhammed’in âline salât eyle."

Peygamber Efendimiz'e salavat getirmek, onun ümmetine tavsiyelerinden biridir ve sevap kazandıran bir ibadettir.

8. Ayet-el Kürsi Okumak

• Ayet-el Kürsi (Bakara Suresi, 255. Ayet): "Allah, O'ndan başka ilah yoktur. Diridir, kayyumdur..."

Peygamber Efendimiz, Ayet-el Kürsi'yi sabah ve akşam okumanın kişiyi kötülüklerden koruyacağını belirtmiştir.

9. Fatiha, İhlas, Felak, Nas surelerini okumak

Bu zikirler, Peygamber Efendimiz'in tavsiye ettiği uygulamalardan bazılarıdır ve günlük hayatta manevi huzur bulmak için sıkça uygulanır. Zikir, kişinin Allah'a olan bağlılığını pekiştirir ve manevi hayatına derinlik katar.

Tesbih çekmenin dini ve sağlıkla ilgili faydaları nelerdir?

Tesbih çekmenin, hem dini hem de sağlıkla ilgili pek çok faydası bulunmaktadır. Tesbih, Allah'ı anmak için yapılan bir ibadet olduğu kadar, aynı zamanda kişinin ruhsal ve fiziksel sağlığına da olumlu etkiler sağlar.

Dini Faydaları

1. Allah’a Yakınlaşma:

   • Tesbih, Allah'ı anarak O'na yakınlaşmayı sağlar. Zikir, Müslümanların manevi hayatında önemli bir yere sahiptir ve kişinin Allah ile olan bağını güçlendirir.

2. Günahların Bağışlanması:

   • Zikir ve tesbih çekmek, kişinin günahlarının bağışlanmasına vesile olabilir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), çeşitli hadislerde belirli zikirlerin günahları bağışlatabileceğini ifade etmiştir.

3. Ruhsal Huzur ve Sükunet:

   • Tesbih çekmek, kişinin ruhsal huzur bulmasına yardımcı olur. Allah’ı anmak, kalpleri yatıştırır ve iç huzuru sağlar. Kur'an'da "Kalpler ancak Allah'ı anmakla huzur bulur." (Rad Suresi, 28. Ayet) buyrulmaktadır.

4. İbadetleri Tamamlama:

   • Namaz sonrası tesbih çekmek, ibadetin bir parçası olarak kabul edilir ve ibadetin tamamlanmasına yardımcı olur. Tesbih, namaz sonrasında yapılan dualar arasında önemli bir yere sahiptir.

5. Tevhid İnancını Pekiştirme:

   • Tesbih, Allah’ın birliğini ve yüceliğini sürekli hatırlatarak tevhid inancını pekiştirir. "Lâ ilâhe illallah" gibi zikirler, Müslümanların inançlarını güçlendirir.

Sağlıkla İlgili Faydaları

1. Stres ve Kaygının Azalması:

   • Tesbih çekmek, zihinsel ve duygusal stresi azaltabilir. Ritmik bir şekilde tesbih çekmek, meditasyon benzeri bir etki yaratarak zihnin sakinleşmesine yardımcı olur.

2. Odaklanma ve Meditasyon:

   • Tesbih, dikkati toplamak ve meditasyon yapmak için etkili bir araçtır. Zikir esnasında tekrarlanan kelimeler, zihnin belirli bir noktaya odaklanmasını sağlar ve düşüncelerin düzenlenmesine yardımcı olur.

3. Fiziksel Rahatlama:

   • Tesbih çekerken kullanılan ritmik hareketler, kasların gevşemesine ve fiziksel rahatlamaya katkıda bulunabilir. Özellikle el ve parmak kaslarının hareketi, dolaşımı artırarak rahatlama sağlayabilir.

4. Kalp Sağlığı:

   • Zikir ve tesbih esnasında düzenli nefes alıp verme, kalp ritminin düzenlenmesine yardımcı olabilir. Meditasyon benzeri bu uygulama, kalp sağlığına olumlu etkiler yapabilir.

5. Zihinsel Uyanıklık:

   • Zikir çekmek, zihinsel uyanıklığı artırabilir ve konsantrasyonu güçlendirebilir. Zikir sırasında tekrarlanan ifadeler, zihnin aktif kalmasına ve dikkat seviyesinin artmasına katkıda bulunur.

6. Duygusal Denge:

   • Düzenli olarak tesbih çekmek, duygusal dengeyi sağlamaya yardımcı olabilir. Zikir sırasında duyulan huzur ve dinginlik, duygusal sağlığı olumlu yönde etkiler.

Sonuç

Tesbih çekmek, hem manevi hem de fiziksel sağlık açısından pek çok fayda sunar. Kişinin Allah'a olan bağlılığını artırırken, aynı zamanda ruhsal ve fiziksel sağlığını da destekler. Düzenli olarak tesbih çekmek, hem manevi hem de dünya hayatında huzur ve denge sağlamaya katkıda bulunabilir. Tesbih, kişinin içsel dünyasında derin bir değişim yaratırken, bedensel sağlığını da olumlu etkiler.

Ele alınan tesbih çeşitleri

Elde kullanılan tesbihler, zikir ve dua sırasında sayım yapmayı kolaylaştıran araçlar olarak birçok farklı çeşitte bulunur. Tesbihler, kullanılan malzemeye, boncuk sayısına ve tasarımına göre çeşitlilik gösterir. İşte elde kullanılan tesbih çeşitlerinden bazıları:

1. Malzemeye Göre Tesbih Çeşitleri

a. Kehribar Tesbih

• Özellikleri: Kehribar, fosilleşmiş reçineden oluşur ve doğal bir malzemedir. Kehribar tesbihler, hafif ve pürüzsüz yapısıyla tercih edilir.
• Faydaları: Kehribarın strese karşı rahatlatıcı etkileri olduğu ve ağrı giderici özellikleri bulunduğuna inanılır.

b. Oltu Taşı Tesbih

• Özellikleri: Oltu taşı, parlak siyah rengiyle bilinir ve Erzurum'un Oltu ilçesinden çıkarılır. Oldukça dayanıklıdır ve zamanla daha parlak hale gelir.
• Faydaları: Olumsuz enerjiyi uzaklaştırdığı ve stresi azalttığı düşünülür.

c. Ağaç Tesbih

• Özellikleri: Ağaç tesbihler, sandal ağacı, gül ağacı, kuka gibi farklı ağaç türlerinden yapılabilir. Her ağaç türü, kendine özgü bir koku ve doku sunar.
• Faydaları: Doğal ahşap malzemenin huzur ve sükunet verdiğine inanılır.

d. Kuka Tesbih

• Özellikleri: Kuka ağacının meyvesinden elde edilir ve parlak, pürüzsüz bir yüzeye sahiptir. Kuka tesbih, zamanla daha koyu ve parlak hale gelir.
• Faydaları: Mikroplara karşı koruyucu etkileri olduğu söylenir.

e. Sedef Tesbih

• Özellikleri: Sedef, deniz kabuklarından elde edilen doğal bir malzemedir. Sedef tesbihler, estetik görünümleriyle dikkat çeker.
• Faydaları: İç huzur ve denge sağladığına inanılır.

f. Gümüş Tesbih

• Özellikleri: Gümüş tesbihler, genellikle değerli ve estetik açıdan çekici olup, özel günlerde hediye olarak tercih edilir.
• Faydaları: Gümüşün antibakteriyel özellikleri olduğu bilinir.

2. Boncuk Sayısına Göre Tesbih Çeşitleri

a. 33’lük Tesbih

• Özellikleri: Genellikle günlük zikirlerde kullanılır ve taşınması kolaydır. Her turda 33 zikir çekmeyi sağlar.

b. 99’luk Tesbih

• Özellikleri: Daha uzun zikirler için kullanılır ve genellikle cami veya evde zikir esnasında tercih edilir. Toplam 99 boncuktan oluşur.

c. 1000’lik Tesbih

• Özellikleri: Çok sayıda zikir için özel olarak tasarlanmış büyük tesbihlerdir. Genellikle tekke ve dergahlarda kullanılır.

3. Tasarım ve Kullanım Amacına Göre Tesbih Çeşitleri

a. Misk Tesbih

• Özellikleri: İçerisine misk yağı eklenmiş boncuklardan yapılır, hoş bir kokuya sahiptir. Özellikle namazdan sonra ellerin kokmasını isteyenler tarafından tercih edilir.

b. Zikir Matik Tesbih

• Özellikleri: Dijital bir sayaçla donatılmış olan bu tesbihler, zikir sayısını dijital ekran üzerinde gösterir ve pratik bir kullanım sunar.

c. Tespih Püskülü

• Özellikleri: Tesbihlerin ucunda bulunan püsküller, estetik görünüm sağlarken aynı zamanda sayımı kolaylaştırır. Gümüş, altın veya ipek gibi malzemelerden yapılabilir.

Sonuç

Tesbihler, zikir ve dua sırasında kullanım kolaylığı sağlamakla birlikte, farklı malzemelerden, boncuk sayılarından ve tasarımlardan oluşarak kişisel tercihlere uygun bir çeşitlilik sunar. Her bir tesbih türü, farklı bir deneyim ve manevi his sunar. Tesbih seçiminde, malzeme ve tasarım kadar, kullanım amacı ve kişisel tercihler de önemli bir rol oynar.

Sonuç ve Günümüzdeki Uygulamalar

Günümüzde tespih, yalnızca bir dini bir uygulama değil, aynı zamanda bir alışkanlık ve estetik değer taşıyan bir aksesuar olarak kabul edilmektedir. Türkiye'de Erzurum'un Oltu taşı, Eskişehir'in lüle taşı gibi yerel ürünlerle yapılan tesbihler, bu geleneksel sanatın modern dünyadaki izlerini taşımaktadır.

Sonuç olarak, tespih çekmek, geçmişten günümüze uzanan köklü bir gelenek olup, hem dini hem de kültürel değerler taşımaktadır. Tesbihler, farklı malzemeler ve işçiliklerle sanat eseri niteliği kazanırken, modern dünyada da çeşitli kullanım şekilleriyle varlığını sürdürmektedir.

Kültür Sanat haberleri için TIKLAYINIZ!