Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme Nedir?
Basitçe söylemek gerekirse, üçüncü kişi lehine sözleşme, iki taraf arasında yapılan bir anlaşmanın, bu taraflar dışında bir başka kişiye fayda sağlamasıdır. Yani, siz ve bir arkadaşınız arasında yapılan bir sözleşmenin, komşunuza da avantaj getirmesi gibi düşünebilirsiniz.
Bu tür sözleşmeler, Türk Borçlar Kanunu'nun 129. maddesinde düzenlenmiştir. Burada amaç, sözleşmeye taraf olmayan üçüncü bir kişiye doğrudan bir hak veya menfaat sağlamaktır.
İki Temel Tür: Eksik ve Tam Üçüncü Kişi Lehine Sözleşmeler
1. Eksik Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme
Bu tür sözleşmelerde, üçüncü kişi doğrudan bir hak talep edemez. Sözleşmenin taraflarından biri, diğerine bir edimde bulunmayı taahhüt eder ve bu edimin üçüncü kişiye fayda sağlaması beklenir. Ancak, üçüncü kişi bu edimin ifasını doğrudan talep etme hakkına sahip değildir.
Örneğin, A ve B arasında yapılan bir sözleşmede, B, A'nın kardeşi C'ye bir hediye göndermeyi taahhüt eder. C, bu hediyeyi doğrudan talep edemez; sadece A, B'den bu taahhüdünü yerine getirmesini isteyebilir.
2. Tam Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme
Bu türde ise üçüncü kişi, sözleşmeden doğan hakkını doğrudan talep edebilir. Yani, sözleşmeye taraf olmasa bile, edimin ifasını isteme yetkisine sahiptir.
Örneğin, bir sigorta şirketi ile yapılan hayat sigortası sözleşmesinde, sigortalı kişi (vaad ettiren) vefat ettiğinde, sigorta bedelinin çocuğuna (üçüncü kişi) ödenmesini kararlaştırır. Burada çocuk, sigorta şirketinden doğrudan ödeme talep edebilir.
Üçüncü Kişi Lehine Sözleşmenin Özellikleri
- Taraflar: Bu sözleşmelerde üç ana aktör vardır:
- Vaad Eden: Edimi yerine getirmeyi taahhüt eden taraf.
- Vaad Ettiren: Vaadi alan ve edimin üçüncü kişiye ifa edilmesini isteyen taraf.
- Üçüncü Kişi (Lehtar): Sözleşmeden fayda sağlayacak olan kişi.
- Hukuki İlişki: Sözleşmenin asıl tarafları vaad eden ve vaad ettirendir. Üçüncü kişi ise sözleşmeye dahil olmadan, belirli koşullarda hak sahibi olabilir.
- Şekil Şartı: Üçüncü kişi lehine sözleşmeler, asıl sözleşmenin tabi olduğu şekil şartlarına uymalıdır. Yani, eğer asıl sözleşme yazılı olarak yapılması gereken bir sözleşmeyse, üçüncü kişi lehine düzenlenen sözleşme de yazılı olmalıdır.
Günlük Hayattan Örneklerle Anlamak
- Bankacılık İşlemleri: Bir kişinin, başka birinin hesabına düzenli olarak para yatırmayı taahhüt etmesi.
- Sigorta Sözleşmeleri: Hayat sigortalarında, sigorta bedelinin sigortalının belirlediği bir üçüncü kişiye ödenmesi.
- Hediye Taahhütleri: Bir kişinin, başka biriyle anlaşarak üçüncü bir kişiye hediye veya hizmet sağlamayı kabul etmesi.
Neden Önemlidir?
Üçüncü kişi lehine sözleşmeler, ticari hayatta ve sosyal ilişkilerde esneklik sağlar. Bu sözleşmeler sayesinde insanlar, sözleşmeye taraf olmayan kişilere fayda sağlayabilir ve bu durum hukuki güvence altına alınır.
Hayatımızın farklı alanlarında karşımıza çıkabilen bu sözleşmeler, hakların ve yükümlülüklerin nasıl esnek bir şekilde düzenlenebileceğinin bir örneğidir. Bir dahaki sefere böyle bir durumla karşılaştığınızda, artık bu terimi tanıyor olacaksınız!
