Merhaba diyerek başlayalım söze!
Bundan önceki yazımızda İnegöl adının kökenine dair bilgiler sunmuştuk. Bugün aynı konuya devam ediyoruz. Bugünkü yazımızda ise konuyu daha da derinleştiriyoruz.
İnegöl adının içerdiği "İn" kökü, pek çoğumuzun aşina olduğu "İnal" kelimesiyle benzer bir kökten gelir. Kelimedeki İn, İnegöl’ün İne’si ile aynı kökten geliyor. Anlamını bir önceki yazımızda açıklamıştık.
"Âl" ise Arapça'da soy, nesil ve aile gibi anlamlara gelir. Örneğin, Kur'an-ı Kerim'in Âl-i İmrân suresi, Hz. İsa'nın ailesine atıfta bulunur.
Türkçe'de "ine" ve "âl" kelimelerinin birleşimiyle "inal" terimi ortaya çıkmıştır. Bu, eski Türk toplumunda anne tarafından saygın bir aileye mensup kişilere verilen bir unvandı.
Osmanlı döneminde bu unvan "çelebi" olarak da kullanılmıştır.
Bu konuda yazı yazan Recep Akakuş ve Ayhan Talha Bayraktar hocaların tespitleri sonucunda, "ine" kelimesinin çok sayıda bileşik kelime oluşturmak için kullanıldığı ve "ana" kelimesinden türetildiğini anlıyoruz.
Evliya Çelebi'nin eserlerinde İengöl ismiyle alakalı "ezine" kelimesiyle bir bağ kurulsa da, "ine" kelimesinin "ana" kelimesinden geldiği görüşü bizde daha çok ağırlık kazandı.
Böylelikle, İnegöl'ün adı "Anagöl" anlamına gelmektedir.
Türkçede, bir grup nesne içinde öne çıkan bir nesne varsa, bu öne çıkan nesnenin adının başına "ine" kelimesi eklenerek bu özellik vurgulanır. "İnebolu", "İneçeşme", "İneçay" gibi örnekler bunun kanıtıdır.
"Ana" kelimesi de benzer şekilde ana dil, ana kent gibi bileşik isimlerde kullanılmaktadır. Günümüz Türkçesi'nde "baş" kelimesi de benzer bir işlev görür: baştürk, başkent gibi.
Tüm bu değerlendirmelerden sonra İnegöl adının, gölün çevresindeki diğer göllere kıyasla belirgin bir ayrıcalığa sahip olduğunu simgeleyen "başgöl" anlamında kullanıldığını belirtebiliriz.
İnegöl'ün benzersiz özellikleri arasında, çevresindeki dağlardan gelen ve debisi yüksek olan çok sayıda akarsuyun bu gölü beslemesi ve bu gölün suyunun sadece tek bir boğaz aracılığıyla Yenişehir Ovası'na akıtılması yer alır.
Ayrıca, göl yılın belirli mevsimlerinde genişleyip diğer mevsimlerinde kuruyarak bataklığa dönüşebilir.
İnegöl için halk arasında "Ey ne göl", "İnne-göl", "Ayna-göl", "İğne-göl" ve "Ay Ne göl!" gibi çeşitli adlandırmalar yapılsa da, bu isimlerin hiçbiri tarihi veya dilsel bir temele dayanmamaktadır.
İnegöl ismiyle başladık. İnegöl tarih ve kültürüyle ilgili yazılarımız devam edecek.
Sıradaki yazımızda görüşmek üzere! Yaşam sevnciniz eksik olmasın!
