Gizemli geçmişler ve eski ritüeller, insanlık tarihinde her zaman büyük bir merak konusu olmuştur. Mum yakma adeti de, tarihin derinliklerinden gelen ve günümüze kadar ulaşan eski bir gelenektir.
Arkeologlar ve tarihçiler, bu adetin kökenlerini çözmek için çalışmalarını sürdürürken, biz de bu eski ve gizemli adetin izini sürüyoruz. Peki, bu adet nereden geliyor ve günümüz inanç sistemlerinde nasıl bir yere sahip?
Arkeolojik Kökenler ve Tarihsel Seyir
Eski Çağlardan Modern Dünyaya
Arkeologların çoğu,
Mum yakma adetinin en ilkel ateş kültü ile ilgili olduğuna inanmaktadır.
"Ateşe tapınmaktan" Mecusi ve putperestlerden kalma kalma bir adet...
Ateşe tapınmanın bir yansıması olarak kabul edilen bu ritüel, hem aziz sayılanların hem de diğer ölülerin mezarlarında bir nevi kurban olarak uygulanmıştır. Fenikelilerin Sur şehrinin hamisi ve ilahı olan Melkares'in heykeli önünde devamlı kandil yakmaları, bu adetin kökenlerine dair önemli bir ipucu sunmaktadır.
Helenistik ve Roma İzleri
Hıristiyanlıktan önceki Helenler ve Romalılar, mezarlarında ve mezar taşları üzerinde meşaleler yakarlardı. Bu adet, Hıristiyan olduktan sonra da sürdürülmüş ve zamanla dini âyinlere dönüştürülmüştür.
Hıristiyan din adamlarının, ilk hıristiyanların karanlık mağara ve katakomplarda gizlice ibadet ettikleri zaman yaktıkları mum ve meşalelerin hatırası olduğunu söyledikleri bu adet, paganizmin kalıntısı olarak kabul edilir.
Paganizm kalıntısı adet, daha sonraları hıristiyan din adamları tarafından kitaba uydurulup, mum yakma şeklinde kiliselerde dini âyinlere sokulmuştur.
Modern Dini Uygulamalar ve Yanlış Anlaşılmalar
İslam ve Mum Yakma Adeti
İslâm'da cami duvarına, kabir taşına, mezar taşına mum yakılmasını öngören bir kural yoktur. Bu adetin, Müslüman-Türklere Mecusilerden ve Hıristiyanlardan geçtiği düşünülmektedir. Kabir başına mum yakan kişiler, büyük bir hataya ve şirke düşmekte; çünkü İslâm'a göre insan, sadece Allah'a iltica eder ve O'na sığınır. Kabirlerde mum yakma ve böylece kabirden yardım bekleme adeti yanlış bir inanç ve hurafedir.
Kabir başına, mezar taşına mum yakan kişi, oradaki ölüyle kendini bütünleşmiş, ondan bir parça olmuş gibi kabul ediyor ki, bu büyük bir hatadır, batıl inanış ve şirktir.
Yaygın Yanlış İnançlar ve Uygulamalar
Halk arasında yaygın olan ve cenaze çıkan odada 40 gün ışık yakılmasını öngören inanç, İslâm esasları ile alakası olmayan batıl bir itikattır.
Mum yakıldığında; Ölünün ruhunun karanlıkta kalmayacağına ve evini daha çabuk bulacağına dair bu inanç, yanıltıcı ve yanlış bir temele dayanmaktadır.
İslâm'da türbe bahçesine, kabristana ağaç ve çiçek dikmek teşvik edilirken, mum yakılması önerilmez. Mum yakmanın geçerli bir dini dayanağı yoktur.
Mum sadece karanlık ortamı aydınlatmak amacı ile insani ihtiyaçlar sebebiyle kullanılır. Kişi evini ortamını mumla aydınlatmayı da tercih edebilir. Romantizm olsun diye de mum yakmış olabilir. Bu tür niyetlerde sorun yok.
Kaynak: Yaşayan Hurafeler, Kemalettin Erdil
Hazırlayan: Ayhan Talha Bayraktar
