Dünya’da radyodan ilk canlı maç anlatımını, 22 Öcak 1927 tarihinde, Highbury’de,İngiliz spiker Teddy Wakelam Arsenal ve Sheffield United maçını anlatarak yapmış.
Değerli futbol adamı, spiker Halit Kıvanç “Futbol Bir Aşk” adlı kitabında, radyodan maç anlatımının ülkemizdeki sürecine ayrıntısı ile yer vermiş.
20 Temmuz 1934 tarihinde İstanbul’da oynanan Fenerbahçe-Wiener Atletichsport Clup özel maçı, ülkemizde radyodan anlatımı yapılan ilk maçtır.
Anlatım Eşref Şefik tarafından yapılmıştır. Sait Çelebi, Sulhi Garan, Muvakkar Ekrem Talu gibi değerli isimler radyo maç spikerliğinin ülkemizdeki diğer öncüleri olmuşlardır.
Halit Kıvanç 1956, Necati Karakaya ve Örhan Ayhan ise 1963 yılından itibaren radyolarımızdan maç anlatmışlar.
1970’li yılların başında Abidin Aydoğdu, Aydın Köker, Çetin Esen Kaftan, Tansu Polatkan, Ali Kocatepe, Hüseyin Başaran gibi isimler radyolarımızdan maç anlatıyorlardı. Ümit Aktan İlker Yasin, Ercan Taner, Levent Özçelik gibi isimler de sonraki yıllarda onlara eklendiler.
Aynı anda ikili dönüşümlü anlatılan ilk maçlar 5 Aralık 1965 tarihinde; İstanbul’da oynanan Fenerbahçe-Galatasaray ve Ankara’da oynanan Şekerspor-Beşiktaşmaçlarıdır.
1966 yılında ise üçlü anlatıma geçilmiş İstanbul’da İstanbulspor- Gençlerbirliği, Ankara’da Ankaragücü-Beşiktaş, İzmir’de İzmirspor-Galatasaray maçları aynı anda üçlü olarak dönüşümlü anlatılmıştır.
Spiker + yorumcu birlikte maç anlatımını ise 5 Aralık 1971’de İzmir Atatürk Stadı’nda 1-0 galibiyetimizle sonuçlanan Türkiye-Polonya milli maçında Ali Kocatepe ile Halit Kıvanç birlikte gerçekleştirmişler.
Maçlar Pazar günü öğleden sonra aynı saatte oynanır, canlı yayın süresi de iki saati geçmezdi. Merkez bir stüdyodan maçların oynandığı stadyumlara dönüşümlü olarak bağlanılır, mikrofonlarımız Alsancak’da, Avni Aker’de, 19 Mayıs’da, Mithatpaşa’da denilerek dakika ve skor alınırdı.
Gol ya da penaltı olduğunda yayın hemen kesilir ve golün olduğu stadyuma geçilirdi. Yayına tribünlerin sesi de geldiği için hangi takımın gol attığını ilk anlarda anlamak pek kolay olmaz, sevinecek misiniz, üzülecek misiniz bilemezdiniz.
Bağlanılan spiker de “Sizinle beraber olamadığımız dakikalarda” diye söze başlar, maçı ve meydana gelen önemli değişiklikleri anlatırdı.
Spikerler, görüntü eksikliğini giderebilmek için yüksek tempolu ve ayrıntılı anlatım yaparlardı. Seyirci rakamları, hava durumu, zeminin bozuk olan bölümleri, sahada su tutan bölümler, yazı-tura atışında hangi takımın hangi kaleyi seçtiği, yedekleriyle iki takım kadroları, takımların sahada hangi formalarıyla yer aldıklarını dinlerdiniz.
Topun nerede olduğunun dinleyiciler tarafından daha iyi anlaşılması için rakip yarı alanın on beş metre kadar önünde, top orta yuvarlakta, ceza yayının sağ ya da sol tarafında, kapalı ya da açık tribün önünde gibi açıklamalar sürekli tekrarlanırdı.
TURHAN ŞAHİN'İN İNEGÖL'DE FUTBOLUN 100 YILI isimli eserinden düzenlenip yayına hazırlanmıştır.
