7-İnsan hatası düzelten, yapacağı düzeltmede ikinci bir hataya sebep olmaması için şeriatımızın o konudaki kurallarını bilmelidir. Kaş yaparken göz çıkarmamak için, ehil şartlarda düzeltmeye çalışılmalıdır.

8-Mevcut hatanın hacminden daha büyük bir sonuç üretecek düzeltme, düzeltme değildir.

Mezhepler arasındaki farklılıkları hata kabul edip, düzeltmeye çalışmak ikinci bir hatadır.

Camide yanlış bir iş yapanı sesli bir şekilde ikaz etmek, cami içinde tartışma ortamı ihdas etmek ikinci bir hatadır. Döverek hata düzeltmek yoktur. İnsan ve dayak bir araya geldiğinde ıslah geri itilmiş olur.

 Mü’minlerin izzeti nefsini rencide edecek bir üslup kullanmak ikinci bir hatadır. Bir nafileyi düzeltmek için farzı ertelemek ikinci bir hatadır.

İnsanın, tıbbi veya teknik alanda uzmanlık gerektiren bir konuda müdahaleci olması da bir hatadır.

9-Sabırsız ve kaba insanın düzeltebileceği bir hata yoktur. Sabırsız yarayı derinleştirir, kaba yaraya yara katar. Sabır ve yumuşaklık,  nezaket kendi kendine bir düzeltme hamlesidir.

Sonuçları baştan görmek isteyenler, olgunlaşmamış meyveleri devşirenlerin akıbetine mahkûmdurlar.

Eşler, birbirlerinin hatalarına karşı kesinlikle, iki günlük düzelme sürece belirlemeleri yanlıştır. Sabretmek iyi sonuç görmenin birinci şartıdır. Sabır da birkaç günlük bir eylem değildir.

 Bir kadının, acil durum arz etmeyen bir hata için hamilelik döneminde ıslahata alınması hatadır. Böyle bir hatanın bedeli de başarısızlıktır.

Eğitimci sabırlı olacak. Cemaat ıslah etmek isteyen imam sabırlı olacak. Acele hatanın ta kendisidir. Hata, nasıl hata düzeltir! Merhametlilerin başarısı daima daha yüksektir.

10-Günahların büyük, küçük ayrımına tabi tutulmasındaki hikmet unutulmamalıdır. Büyük günaha küçük günah muamelesi yapılmamalıdır. Tersi de doğru değildir. İnsanın hatasına karşı o hatanın hacmi kadar muamele yapılması gerekir.

Yaralama ile öldürmeyi, kırma ile ezmeyi aynı kefeye nasıl koyarız? Hataya bakışımız, bizim gerginliğimiz veya özel durumumuzla belirlenmemelidir. Hataya ait hükmümüzü o hatanın hacmi belirlemelidir.

Bir bardak suda fırtına koparmak olarak anlatılabilecek tavırlar kendi başına hatadır zaten, nasıl başka bir hatayı düzeltebilir!

11-Hatayı düzeltirken, hatanın sahibine de dikkat edilmelidir. Çocuğun hatasını çocuksu yollarla, yaşlının hatasını da onun yaşına mütenasip yollarla düzeltmek gerekir. Mevki sahibi birine karşı muamele kesinlikle farklı olur. Bir annenin çocuklarının önünde azarlanması, hatasının yüzüne vurulması çirkinliktir.

Bir insanın bir hatasını görünce onun önceki güzelliklerini yok saymamız adalet değildir. Hatasızlık mümkün olmayacağına göre, idealimiz hataları iyiliklerinden az olan insan olmaktır.

Bu realiteye daha uygundur. Ayıpsız insan yerine az ayıplı, ayıpları giderilmiş insan aramalıyız. Mesela çocuğun yalan konuşması düzeltilmesi gereken bir hatadır. Çocuğu ikinci yalanlara zorlayacak, aceleci bir işlem yerine sabırla ve dua ile yol almak daha bereketli sonuçlar getirir.

NURETTİN YILDIZ