1839‘da ilan edilen Tanzimat Fermanı döneminde ve sonrasında gerçekleştirilen îmar çalışmaları sırasında Hocaköy Deresi,“Ali Ağa Deresi” adı verilen bir kanal açılarak Cerrah/Akdere’ye bağlanmıştır.

Birleşik dereye de “Kalburt” adı verilmiştir.

Bedre Deresi’nin yatağı da doğuya Kara Çayır’a doğru kaydırılarak günümüzdeki Mesûdiye Köyü / Mahallesi’nden geçirilerek Akçasu Deresi ile buluşturulmuştur.

Bu arada değirmen arkı ve de tabakahane kanalı oluşturularak su değirmenleri kurulmuş ve tabahaneler tesis olunmuştur.

Söz gelimi: Günümüzde İnegöl merkezinde kesif ticaretin yapıldığı Uzun Sokak, o dönemde, Tabakhâne işleticilerinin kullandığı su kanalının yatağıdıdır.

Hocaköy Deresi’nden ayrılan bir su kanalı da Çamaşırlık/Eğrek Camii’nin bulunduğu yerden geçmekte ve “Kızlar Deresi” ismiyle anılmaktadır.

Çünkü çayırda yayılmakta olan hayvanların burada öğle-istirahati, sağlandığı için “Eğrek-Yeri” denmiş; İnegöl’lü genç kızlar, bu derede çamaşır yıkadıkları için de aynı dere, “Kızlar Deresi” adıyla da anılmıştır.

İlerdeki bahislerde temas edilceği üzere İnegöl’ün dördüncü mahallesi, önce “Muradiye” adıyla burada kurulmuş; ancak daha sonraki yıllarda bu mahalle, “Osmaniye” adını almıştır.

Değerli okuyucum!

Yorucu araştırmalara dayalı olarak yaptığım iş bu tesbitlerden ve objektif yorumlardan sonra kesin olarak söyleyebilirim ki:

 Fethinden itibaren İnegöl coğrafyası, Ya Bursa’nın veya “Bey Şehri” olarak nitelenen Yenişehir’in arka bahçesi olarak değerlendirilmiştir.

Hükümdâr olarak Orhan Gazi, Sultan I. Murad, Yıldırım Bayezid, Sultan II.Murad, İnegöl coğrafyasında hayrî hizmetler, yapmışlar veya bu hizmetlere katkıda bulunmuşlardır.

Diğer yandan başta Aksungur / Sugurpaşa olmak üzere, Paşa Yigit / Yiğit Baba, Dayı Karacabey, Akbıyık Sultan, İshak Paşa ve Kethüdâ Sofu Hacı Sinan Bey, İnegöl coğrafyasında önemli hayrî tesisler kurmuştur.

Prof. Dr. Ömer Lütfü Barkan ve Enver Meriçli’nin hazırladığı Hüdâvendiğâr Livası Tahrîr Defterleri isimli kaynak eserde görüldüğü üzere İnegöl coğrafyasında yer alan bir çok köy ve mezreanınvergi gelirleri Bursa’daki hayrî tesislerin işletilmesinde değerlendirilmek üzere vakfedilmiştir.

 Söz konusu köy ve mezrealar, tahrir defterine “Sultan-Vakıfları” ve “Âmme-Vakıfları” adı altında tescil olunmuştur.

RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan

Ayhan Talha Bayraktar