Recep Akakuş yazdı
Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslâmlaşmasını sağlayan kahramanlar ve de alperenler, şu dört guruptan birinde yer almışlardır:
1- Gâzîyân-ı Rûm, 2- Ahîyân-ı Rûm, 3- Abdâlân-ı Rûm, 4- Bâciyân-ı Rûm,
İnegöl coğrafyasının, türkleşmesinde ve İslâmlaşmasında bu dört guruptan her birinin, farklı da olsa, büyük hizmetleri olmuştur.
Şüphesiz bu guruplardan birinde yer alan kişinin, diğer bir gurupta yer almadığını söylemek de doğru olmaz. Söz gelimi, Ertuğrul Gâzî, Osman Gâzî, Alaaddin Bey, Alaaddin Ali Paşa, Hüdâvendigar Sultan I. Murad, Aksungur ve benzeri kişiler, Gâzîyân-ı Rûm kategorisinde yer aldıkları gibi aynı zamanda Ahîyân-ı Rûm kategorisinde de yer almışlardır.
Hüdavendigâr Sultan I. Murad, Ahî reisi olduğu halde, Yenişehir’de Postinpuş Baba’ya tekke ve zaviye yaptırmış olduğuna göre aynı zamanda Abdâlân-ı Rûm kategorisinde de yer almış görünmektedir.
Buna karşın, Ahîyân-ı Rûm kategorisinin temsilcilerinden olan Şeyh Edebâlî, Kumral Baba, Dursun Fakîh, Şeyh Ahî Hasan, Şeyh Ahî Mahmud, Şeyh Akbıyık Sultan Ahmed Şemseddin Efendi ve benzerleri de Gâzîyân-ı Rûm kategorisinde de yer almışlardır.
Aynı şekilde Gâzîyan-ı Rûm kategorisinde yer almış olan Orhan Gâzî, İnegöl fatihi Turgut Alp ve benzeri kişiler de aynı zamanda Abdâlân-ı Rûm kategorisinde de yer almışlardır .
Tıpkı Abdâlân-ı Rûm kategorisinde yer almış olan Geyikli Baba, Abdal Murad, Abdal Musa ve Doğlubaba’nın Gâzîyân-ı Rûm gatagorisine dâhil oldukları gibi.
Şukadar var ki İnegöl coğrafyası göz önüne alındığında Kırşehir -Ahî Evran (öl. 1262) zaviye ve tekkesi’nden beslenen bir düşünce sistemi ve bir yaşyaşam biçimi, Ankara, Sultanönü/Eskişehir ve Bilecik’te Şeyh Edebâlî teknesinde mayalanmıştır.
Ardından da Cebel-i Ermeniye ve Cebel-i Kureyş adıyla anılan Ahî Dağı izlenerek Bursa’ya ulaşmıştır. Diğer taraftan Bağdat’ta Şeyh Ebü’l-Vefâ Tâcü’l-Ârifîn Muhammed bin el-Hüseyin’in (öl. 500/1106) temsil ettiği maneviyyât meclisinden beslenen düşünce ve yaşam biçimi, Baba İlyas Horasânî tarafından Anadolu’ya aktarılmıştır.
Germiyanoğulları coğrafyasını etkilemiş ve buraya yerleşmiş olan Bâbî düşünce geleneği’ne sahip Türkmenler, Bursa’nın muhasara altına alındığı 1314 Yıllarında Domaniç Dağları’nı aşarak İnegöl coğrafyasına intikal etmişlerdir. Abdâlân-ı Rûm kataorisine dâhil olan bu gurup, İnegöl fatihi Turgut Alp’in sağladığı imkânlar çerçevesinde bu coğrafyada yurt tutmuşlardır.
Türkmenler, Uludağ’ın kuzeydoğu eteklerinde yer alan ve de evvelce, Hıristiyan din adamlarınca kullanılmakta olan şapel ve manastırlara yerleşmişlerdir.
