Bursa, ilk Osmanlı başkenti olarak daima İstanbul’un arka bahçesi olarak değerlendirildiği gibi İnegöl de -uzun yıllar- Bursa’nın, arka bahçesi olarak değerlendirilmiştir.
Ne hazindir ki İnegöl, zaman zaman,Yenişehir’in de arka bahçesi olarak kullanılmıştır.
Bu durumun, sosyolojik ve psiklojik açıdan tarihî süreç içinde gizli kalan nedenlerinin araştırılmasında yarar vardır kanâatindeyim.
Tanzîmât Fermânı’nın ilânından sonra -İstanbul- merkez olmak üzere –başlatılan idârî yapılanma, çok geçmeden, İnegöl’ü de etkilemiştir.
Günümüzde belediye binası olarak kullanılan binanın yerine “Emlâk-ı Şâhane” binası inşa edilmiş ve müdür seviyesinde atanan bir yönetici tarafından İnegöl, idare edilmeye başlamıştır.
Bu dönemde İnegöl’ün ekonomik hayatına ipek böçekçiliği ve koza üretimi, girmiştir.
Buna bağlı olarak zirâî işletmecilik açısından da dut bahçeleri, İnegöl coğrafyasında geniş alanları kaplamıştır.
Diğer yandan sayıca artan ve nüfusça çoğalan İnegöl mahalleleri arasında kalan Bedre Deresi’nin yatağı değiştirilerek doğuya kaydırılmıştır.
Hocaköy Deresi’nin yatağı da “Ali Ağa Deresi” adı verilen yeni bir kanal ile Cerrah Deresi’ne bağlanmıştır.
Böylece Hocaköy Deresi ile Bedre Deresi, açılan, yeni yataklarına kaydırılmıştır.
SULTAN ABDÜ’L AZÎZ DEVRİNİN İNEGÖL’E YANSIMALARI
Belediye Teşkilâtını Kurulması
Kırım Savaşı sonrasında 1855’ten itibaren İstanbul’dan başlamak suretiyle Avrupalı devletlerin baskısıyla yerel yönetimlerin kurulmasına başlanmıştır.
1863-1867 yılları arasında Mithat Paşa’nın kurmuş olduğu Silistre merkezli Tuna Valiliği’nde pilot bölge olarak, yerel idârî düzenlemeler, geniş çapta uygulandıktan sonra, diğer Osmanlı vilâyetlerinde de yoğunlaştırılmış ve yerel idârî düzenlemeler, ülke çapında uygulamaya konmuştur.
Bu cümleden olmak üzere 1869 yılında Sâdıkzâde Süleyman Ağa başkanlığında İnegöl’de de ilk yerel yönetim, tesis olunmuş ve Sâdıkzâde Süleyman Ağa, İnegöl’ün ilk belediye başkanı olmuştur.
Çalışmalarını, ilk yıllarda, İshak Paşa İmâreti’ne dahil tesislerde sürdüren yerel yönetim, daha sonraki yıllarda çalışmalarını, 1887 yılında inşa edilen, “Belediye-Çarşısı”nın güney kapısı çıkışında yer alan yeni binasında sürdürmüştür ki günümüzde söz konusu bu binalar, banka ve eczane
olarak kullanılmaktadır.
Günümüzde “Mini-Park” adıyla anılan açık alan da İnegöl Belediyesi adına kurulan ilk parktır. Bu parkı işleten kişi de meşhur İki Kapılı Kahve işleticisi Kara Nuri’dir.
Bu zatın, kahvesini kavurduğu belirli günlerde İnegöl esnaflarından ve eşrafından seçkin kişiler, belediye parkında özel olarak toplanır ve derin sohbetlere dalarlar idi ki Merhum hıfız hocam, Hafız Mehmet Çuhadar Efendi de bu topantıların aranan müdâvimlerinden biriydi.
RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan
Ayhan Talha Bayraktar