İnegöl’deki Sultan Hatun Türbesi, bu bağlantının en somut belgesidir.
Altını çizerek bir daha ifade edelim ki Anadolu coğrafyasında yer alan Amasya ve Kastamonu şehirleri ile Balkan coğrafyasında er alan Selânik ve Üsküp şehirlerinin, İnegöl ile çok yakın ilişkisi olmuştur. Bu tarihi gerçek, başta İnegöl’ün yerel yöneticileri olmak üzere söz konusu bu dört şehrin yerel yöneticilerinin dikkatine saygı ile sunulur.

Yapılacak kültürel temaslar ile hem kent bilinci, geliştirilir ve hem
de kültürel zenginlikler, paylaşılır.

Bu vesile ile terihsel bir yanılgıyı da düzeltmekte yarar vardır kanaatindeyim.
Çünkü resmî tarihler dahil birçok tarihçimiz tarafından kaleme alınan eserlerde Sultan II. Murad (1421-1451), Fatih Sultan Mehmet (1451-1481) ve onun oğlu Sultan II. Bayezit devirlerinde devşirme tabanına dayalı bir tek İshak Paşa’dan bahsilmektedir.

Gerçekte ise aynı Osmanlı hükümdarları döneminde yaşamış olan öztürk kökenli ve de maliyeci olan ikinci bir İshak Paşa daha vardır ki bu zat da diğer İshak Paşa gibi sadaret makamında bulunmuştur.

Yaşça büyük olan İshak Paşa Sırp asıllıdır. Üsküp fatihi ve ilk Üsküp sancak
beyi Paşa Yiğit’in manevî evladıdır. Osmanlı hânedânına sadâkatle hizmet ettiğinden Sultan II. Murat’tan itibaren Fatih ve oğlu II. Bayezit devirlerinde dâima hükümdârın yakınında yer almıştır.

Hatta Sultan II. Murat vefat ettiğinde Fatih Sultan Mehmet’in önerisi doğrultusunda bu Mühtedî İshak Paşa, Sultan II. Murat’dan dul kalan ve
Kastamonu beyi İbrahim Bey’in kızı ve de İsfendiyar Bey’in güzelliği ile ün salan torunu Hatice Alîme Sultan ile evlenmiştir.

Yaşça küçük olan Amasya kökenli ve İnegöl doğumlu İsabeyzâde İshak Paşa
ise maliyecidir. Kastamonu beyi, İsfendiyar Bey’in kızı olup İnegöl’de medfun olan Sultan Hatun ile evlidir.

Bu zat da Osmanlı hânedânına sadakatle bağlıdır. Fatih ve Sultan II. Bayezid devirlerinde iki defa sadaret makamına gelmiştir.

Görüldüğü üzere her iki İshak Paşa, farklı mesleklere sahip olmakla birlikte aynı devirde yaşamışlar ve eşlerinden dolayı aralarında sıhriyet bağı da oluşmuştur.

Zira Sırp asıllı akıncı olan İshak Paşa, İsfendiyar Bey’in torunu Hatice Alîme Sultan ile evlenirken Amasya kökenli ve İnegöl’lü İshak Paşa ise Katamonu beyi İsfendiyar Bey’in kızı Sultan Hatun ile evlenmiştir.

Bu açıdan konuya bakıldığında bu iki İshak Paşa -bir anlamda- bacanak,
durumdadırlar. Ne hazindir ki hayatları boyunca uzun yıllar hânedânın çok yakınında yer alan ve büyük hizmetlere imza atan bu iki önemli devlet adamı, Sultan Cem vak’ası nedeniyle Sultan II. Bayezit devrinde gözden düşmüşler ve siyâsî mevtâ hâline getirilerek tarihî kişilikleri, yek diğerine karıştırılmıştır

Başta Amasya Tarihi yazarı Âbidzâde Hüseyin Hüsameddin Efendi olmak üzere “Osmanlı Mîmârisi” ismi altında muhalled eserler kaleme alan Merhum Ekrem Hakkı Ayverdi’nin tesbitleri, aynı dönemde iki İshak Paşa’nın yaşadığı gerçeğini ortaya koymuştur.

Bu iki zata ait olup hâlen Üsküp, Selânik ve İnegöl’de mevcut hayrî eserler, bu gerçeğin somut belgeleri olarak önümüzde durmaktadır.

RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan

Ayhan Talha Bayraktar