Altını çizerek bir daha ifade edelim ki il ve ilçe çapında özel idarelerin kurulması, 1856 yılında Osmanlı hükümdarlarından Abdülmecit (1839-1861) tarafından yayımlanan İslahat Fermani’nında çıkarılması ön görülen “Tâlimât”a dayandırılmıştır.
Bu talimat, 1858 yılında hazırlanmış ve yürürlüğe konmuştur. Bu talimat ile ilçe bazında tesis edilen üst yönetim birimi, “Kaymakamlık” makamı olmuş; kaymakamların yetki ve görevleri de iş bu talimat ile belirlenmiştir.
Söz konusu talimat hükümlerinin, ülke çapında uygulamaya konması için, Osmanlı hükümdarlarından Sultan Abdülaziz (1861-1876) devrinde ve 1864-1967 yılları arasında Rumeli’nde Budin Niş ve Silistre eyaletlerinin birleştirmesi ile oluşturulan Tuna Vilâyeti’nde bir pilot uygulama olarak, özel yetkili vali Mithat Paşa tarafından başarı ile uygulandıktan sonra söz konusu talimat hükümleri, tüm ülke genelinde uygulamaya konmuştur.
Ülke çapında yapılan bu uygulama sonunda Bursa, vilâyet statüsü kazanırken İnegöl de ilçe statüsü kazanmış ve Nazif Bey, isminde bir zât, ilk defa kaymakam olarak İnegöl’e atanmıştır.
Çünkü ilk defa 1870 yılında yayımlanan “Bursa-Yıllığı”nda Nazif Bey’in ikinci dönem olarak İnegöl kaymakamlığına atandığı kaydedilmiştir.
Aynı yıllıkta İnegöl belediye başkanının da Sadıkzâde Süleyman Ağa olduğu yazılıdır. Buna göre İnegöl’ün ilk kaymakamı Nafiz Bey olurken İnegöl’ün ilk belediye başkanı da Sadıkzâde Süleyman Ağa olmuştur.
Bu sebepten İnegöl Belediyesi’nin 1878 yılında kurulduğunun ileri sürülmesi ve belediye kuruluş yıl dönümlerinin buna göle kutlanması, hatalı bir bilgiye dayanmaktadır.
İnegöl belediyesinin kuruluş yılı olarak gösterilen ve de kutlanan 1878 yılı,
Sultan II. Abdülhamit merhumun, meşrûtiyetten mutlakiyet idaresine dönüş yılıdır.
Hatırlanacağı üzere 1878 yılında Berlin Antlaşması imzalandıktan sonra Sultan II.Abdülhamit, ülkesinde uyguladığı meşrûtî idareye son vermiştir. Şüphesiz mutlakiyet idaresine geçildikten sonra kazalardaki belediye teşkilatlarına da yeniden çekidüzen verilmiştir.
1885 yılına gelindiğinde İnegöl, Bursa’dan ayrılarak Ertuğrul Sancağı’nın merkezi olan Bilecik’e bağlanmıştır.
Yukarıda işaret olunduğu üzere 1926 yılına kadar tam 41 yıl İnegöl, Bilecik’e bağlı kalmıştır.
1990’lı yıllarda İnegöl kaymakamı olan Hüseyin Atak Bey’in teşvik ve katkıları ile İnegöl Halk Kütüphanes’nin müdürü dostum Kenan Kahraman tarfından hazırlanan ve Belediye başkanı Cemal Arık’ın temsil ettiği vakıf adına bastırılmış olan “Geçmişten Günümüze İnegöl” isimli eserde belirtildiğine göre İnegöl’de kaymakamlık yapmış kişilerden- ulaşılabilenlerin- isimleri şunlardır: (DEVAM EDECEK!)
RECEP AKAKUŞ Hocanın eserinden düzenleyip yayına hazırlayan
Ayhan Talha Bayraktar
